گزارش کارآموزی دام داری در مجموعه دولتی گاوداری هنرستان شهید بهشتی

محل کارآموزی مجموعه دولتی گاوداری هنرستان شهید بهشتی میباشد.

2.موقعیت محل:

این گاوداری واقع در منطقه صفادشت شهرستان شهریار میباشد. هوای منطقه در زمستان و پاییز بسیار سرد بوده و در بهار و تابستان از هوایی معتدل برخوردار میباشد،‌از طرفی چون نژاد هلشتاین به سرما عادت دارد از این رو در این گاوداری این نژاد پرورش می یابد. میزان بارش سالانه کم بوده و منطقه دارای آب و هوای سرد خشک میباشد. وزش باد بسیار زیاد بوده به طوری که در ایران به عنوان شهر باد معروف میباشد، ضمن این که وزش باد زیاد است جهتش نیز مختلف بوده و تقریباً‌از تمام جهات باد می وزد. البته ساختمان ها طوری ساخته شده که جهت غالب وزش باد را پوشش میدهد. جهت ساخت جایگاه ها شمال شرقی به جنوب غربی میباشد که این امکان را ایجاد میکند تا در فصول سرد استفاده کامل را از نور آفتاب برد. آب تامینی برای مجموعه آب چاه میباشد، این آب از نظر شاخص T.D.S یا مواد جامد محلول در آب بسیار سنگین میباشد. این مجموعه در زمینی پست و هموار بنا شده است که نسبت به زمین های اطراف نیز هم سطح میباشد. این مجموعه به جاده عبوری و شهر فاصله نزدیکی دارد و با مناطق پر جمعیت فاصله کوتاهی دارد. در مجاورت این گاوداری کارخانه های تولیدی متعددی وجود دارد. محل مجموعه از نظر پوشش گیاهی بسیار ضعیف بوده و به دلیل سنگلاخ و شن زاری زمین دارای فرو رفت آب به طور گسترده میباشد.

3.بازار مصرف:

این گاوداری دارای دو نوع تولید میباشد یا به عبارت دیگر دو منظوره میباشد:

1-گوساله های نر پرواری: در این مجموعه پس از به دنیا آمدن گوساله های نر اقدام به پرورش و پروار نمودن آنها می کنند، یا در صورت دیگر گوساله پس از رسیدن به سن 6 ماهگی و ابتدای دوره پروار بندی به مجموعه های خصوصی فروخته می‌شود.

2-گوساله های ماده: این گوساله ها پس از به دنیا آمدن پرورش می یابند و پس از رسیدن به سن و وزن مناسب جایگزین گاوهای شیری پیر میشوند. شیر تولیدی به قیمت لیتری 390 تومان به یکی از ایستگاه های جمع آوری شیر شرکت پگاه فروخته می شود.

3-تولید کود و کود مایع: این گاوداری دو نوع کود تولید میکند که هر دو به مصارف کشاورزی و تغذیه زمین میرسد.

1.کود خشک 2-کود مایع: که حاصل از شستشوی جایگاه ها همراه با کود به دست می آید.

4.تحلیل وضعیت محل: یکی از مزیت های بزرگ مجموعه نزدیک بودن آن به مناطق پر جمعیت و بازار مصرف عالی میباشد،‌از سویی رشد جمعیت و منطقه مسکونی در اطراف گاوداری میتواند برای آینده این مجموعه بسیار مشکل آفرین باشد. کمبود بارش های سالانه باعث میشود تا آب های زیرزمینی کاهش یافته و از طرفی به دلیل تامین آب از چاه و آب های زیرزمینی در آینده با کمبود آب مواجه میشوند. وجود کارخانه های متعدد در اطراف این گاوداری میتواند به صورت غیر مستقیم ضرر بزرگی را وارد کند، به این صورت که: این کارخانجات دارای پسماندها و مواد شیمیایی دور ریختنی میباشند که آنها را در چاه هایی که حفر کرده اند دفن میکنند، این کار باعث میشود تا این مواد به آبهای زیرزمینی وارد شود و آنها را غیر قابل مصرف کند. این مجموعه از گاوداری های بسیار قدیمی منطقه میباشد و تلاش نکردن برای تقویت پوشش گیاهی بسیار تعجب آور است، پوشش گیاهی آن هم در منطقه باد خیز میتواند بسیار مفید باشد و به عنوان یک بادشکن میتواند عمل کند.

5. مشخصات واحد: این گاوداری در زمینی به مساحت تقریبی یک هکتار بنا شده است. سیستم جایگاه از نوع باز میباشد ولی در قسمت هایی مثل گوساله دانی از درب کشویی و محیط بسته استفاده شده است. این گاوداری دارای 160 راس دام به قرار سنی زیر میباشد: 1-تعداد 54 راس گاو شیری دوشا، 2-تعداد 38 راس تلیسه و آبستن سبک 3-تعداد 7 راس گاو خشک و آبستن سنگین 4-تعداد 11 راس گوساله 6-3 ماهه 5-تعداد 25 راس گوساله نر پرواری 6-تعداد 25 راس گوساله شیر خوار زیر سه ماه

در این مجموعه شبانه روز دو نوبت دو شش انجام میشود، یکی از دو شش ها ساعت 5 صبح و دیگری در ساعت 5 بعد از ظهر انجام میشود. دستگاه شیر دوشی به کار رفته در این مجموعه از مارک های بسیار قدیمی به نام آلفالوال میباشد. جایگاه به کار رفته در سالن شیردوشی استخوان ماهی میباشد که در یک زمان تعداد 14 گاو را در خود جای میدهد، ظرفیت دوشش دستگاه در یک زمان 7 راس میباشد. کف سالن شیردوشی از سیمان پوشیده شده و دیوارها از کف تا ارتفاع 5/2 متری از کاشی پوشیده شده است. اطاق شیر مانند بقیه مراکز دارای وسایلی از قبیل: بیدون شیر، سطل های مخصوص برای دادن شیر و آب به گوساله ها و یخچال های شیر سرد کن؛ دو یخچال به ظرفیت های 1 و 5/1 تنی وجود داشت. در کنار سالن شیردوشی جایگاه گوساله های شیرخوار قرار دارد،‌ این جایگاه به سه قسمت تقسیم شده است. قسمت داخلی در مکان مسقف جایگاه گوساله های شیرخوار زیر 3 هفته میباشد و دو قسمت جلو گوساله های بالای 3 هفته تا 3 ماه قرار گرفته اند. در کنار این دو جایگاه گوساله های 6-3 ماهه قرار گرفته اند. و آخر سر نیز زایشگاه ها تعبیه شده اند. دو سیلوی زیرزمینی در این گاوداری وجود دارد که ظرفیت یکی 350 تن و دیگری 500 تن میباشد. هانگار علوفه و انبار کنسانتره در کنار هم بنا شده اند که هر دو دارای سقف شیروانی بدون زاویه میباشند و از کف تا زیر سقف از سیمان پوشیده شده اند، البته یک انبار نگهداری مواد اولیه کنسانتره دیگر نیز وجود دارد. در سمتی دیگر از سالن شیردوشی جایگاه دو قسمتی گاوهای نر و اتاق مدیریت و اطاق داروها قرار دارد. در قسمت جلویی جایگاه سه قسمتی گاوهای شیری، گاوهای خشک و تلیسه ها قرار دارد. وجود یک دستگاه تراکتور، آسیاب میکسر، موتور برق مجموعه را تا حدودی مجهز کرده است.

6.اقدامات انجام شده در همه بخش ها:

شروع کار معمولی و روزانه گاوداری از ساعت 5 صبح بود، به این صورت که: در این زمان شروع به دوشش گاوها میشد پس از شیردوشی سالن و دستگاه شیردوشی به طور کامل شستشو میشد، در هنگام شیردوشی و قبل از دوشش فقط به شستشوی سر پستانک ها بسنده میشد. پس از انجام عملیات شیردوشی شروع به تغذیه گوساله های شیرخوار با شیر، داخل سطل های مخصوص میشد. در این زمان که ساعت 30/6 بود که شیفت کارگران عوض میشد. ساعت 30/7 شیفت جدید با تحویل شیر کار خود را آغاز میکرد، سپس  نوبت به رسیدن تغذیه دام ها بود که ابتدا به کل آنها خوراک کنستانتره به اندازه ذکر شده می کردند: 1-گاوهای شیری 400kg 2-گاوهای خشک 100kg 3-تلیسه ها 100 kg  4-گاوهای نر 150-100kg 5-گوساله های 6-3 ماهه 40 kg 6-گوساله های شیرخوار 20 kg

* مقدار کنسانتره درج شده برای دو وعده در صبح و عصر میباشد، البته به جز تلیسه ها که فقط در صبح تغذیه میشدند.

*مقدار متغیر کنسانتره برای گاوهای نر به دلیل فروش و کشتار تعدادی از آنها میباشد.

پس از تغذیه توسط کنسانتره کمی زمان به دام ها داده میشد تا کاملاً مواد متراکم را مصرف کنند و پس از ‌آن به تغذیه دام ها توسط یونجه پرداخته میشد؛ این وقفه بسیار مهم است زیرا مصرف سریع علوفه پس از کنسانتره باعث ماندن کنسانتره در کف آخور شده و پرت این ماده را به وجود می آورد،‌البته بعضی اوقات نیز سهل انگاری میشد.

مقدار تقریبی مصرف یونجه به قرار زیر میباشد: 1-گاوهای شیری 20 پرس یونجه 2-گاوهای خشک 2 پرس یونجه 3-تلیسه ها 4 پرس یونجه 4-گوساله های 6-3 ماهه 5/1 پرس یونجه 5-گاوهای نر 6-2 پرس یونجه 6-گوساله های شیرخوار 1 پرس یونجه

*مقدار مصرف ذکر شده فقط برای یک وعده غذایی میباشد.

*برای تلیسه ها از مخلوط یونجه به علاوه 4 پرس کلش استفاده می شد.(گاهی بجای کلش ، علف باغ داده می شد).

*میانگین وزن پرس های یونجه 25 kg میباشد.

پس از تغذیه دام ها کارگران کمی استراحت کرده سپس مشغول پاک کردن: باکس های انفرادی، جایگاه گوساله های زیر 3 ماه و جایگاه گوساله های 6-3 می شدند و کود حاصله را به محل جمع آوری کود می بردند. پس از خالی کردن بستر باکس های انفرادی گاهی شعله افکنی شده و پس از آن بستر کلش ریخته میشد. به مدت 12 ساعت بعد در ساعت 5 بعد از ظهر تمام این کارها به جز پاک کردن جایگاه ها تکرار می شد، این تمام کار ثابت این گاوداری بود کارهایی که باید همه روزه انجام میشد. شیر نوبت بعد از ظهر در یخچال باقی مانده به همراه شیردوششی صبح به مسئول برنده شیر تحویل داده میشد. برخی از کارها در چنین مکان هایی فصلی میباشد، در چنین فصلی گاوداران مشغول انبار کردن یونجه میباشند. هر چند روز یکبار یونجه از شهر همدان تخلیه شده و در هانگار علوفه ذخیره میشد. برخی از کارها هفتگی انجام میشد، مانند: تخلیه کود از جایگاه گاوهای شیری، تلیسه ها، خشک، نر به تهیه کنسانتره.

7.تحلیل صحیح یا نا صحیح بودن امکانات: حتی در بهترین گاوداری ها نیز میتوان مشکلاتی را پیدا کرد زیرا هیچ زمان بازده کار 100 درصد نمیباشد. این گاوداری به دلیل قدیمی ساز بودنش نیز بسیار مشکل داشته و بسیار از امکانات آن که در زمان خودش بهترین بوده حالا دیگر بنا به علم روز منسوخ شده است. برای بیان بهتر مشکلات بخش به بخش آنها را مورد بحث قرار میدهم:

1-هانگار علوفه: سقف جایگاه به صورت شیروانی بدون زاویه میباشد، چنین سقفی برای چنین محیطی کارایی ندارد، به دلیل وزش باد در تمام جهات حال اگر این باد همراه با بارش نزولات آسمانی همراه باشد به طور حتم قسمت اعظم علوفه های هانگار را از بین می برد. جایگاه از سه سمت کاملاً بسته میباشد و تنها ضلع شرقی آن میباشد که تماماً باز است، در صورتی که چنین جایگاهی پسندیده نیست،‌زیرا در هنگام انبار کردن یونجه ها به طور حتم دارای رطوبت میباشند و جریان نداشتن باد باعث کپک زدگی های فراوانی میشود. از طرفی باز بودن کامل یک ضلع بدون مانع فیزیکی شاید از نظر انبار کردن یونجه ها سهولتی را به وجود بیاورد، اما در اصل باعث چند مشکل عمده میشود: ابتدا این که باعث ورود موجوداتی از قبیل: سگ، گربه، پرندگان و غیره میشود که میتوانند به راحتی در انتقال بیماری کمک نمایند و در هنگام باد و بارش باعث آب گرفتگی یا خاک گرفتگی یونجه ها شده که یا علوفه کپک می زند و یا از خوشخوراکی آن کم میشود. اگر علوفه کپک بزند و در اثر سهل انگاری کارگران به مصرف برسد باعث به وجود آمدن بیماری های مختلفی از قبیل: مشکلات گوارشی، سقط جنین، اسهال و غیره میشود. خاک گرفتگی مشکلات فراوانی را ایجاد میکند، همان طور که می دانیم بسیاری از بیماری ها و هاگ ها از طریق خاک به خوراک به بدن دام راه پیدا میکنند.

2. انبار ساخت و نگهداری مواد متراکم:

این جایگاه در امتداد طولی هانگار علوفه میباشد و بخش ورودی و خروجی آن دارای درب میباشد این مساله از نظر جلوگیری رفت و آمد موجودات بسیار مهم بوده ولی وجود فاصله های خالی بین درب و دیوار باز هم مشکل آفرین میباشد. این جایگاه به سه قسمت تقسیم شده که یک قسمت آسیاب میکسر قرار دارد و در قسمت های دیگر مواد اولیه نگهداری میشود،‌رها کردن این مواد به صورت آزاد بر روی زمین باعث میشود که موجودات ارزش غذایی این مواد را کاهش دهند. این مطلب درست است که کف و دیوارها سیمانی میباشند اما گذشت زمان باعث شده که سوراخ های فراوانی به وجود آید و جایگاه زندگی بسیاری از موجودات شود، در ضمن محل تجمع کود مایع نزدیک این جایگاه میباشد که میتواند در رطوبتی که به سطح جایگاه میرساند،‌بسیار موثر باشد. این رطوبت باعث از بین رفتن مواد اولیه میشود. این مجموعه یک انبار مواد اولیه دیگر نیز دارد، این جایگاه بدون درب بوده و دیوارها و کف بسیار از بین رفته میباشد که میتواند جایگاه زندگی بسیاری از موجودات بیماری زا باشد.

3.محل جمع آوری کود و کود مایع: جمع آوری کود مایع بسیار فکر ایده آلی میباشد اما نگهداری این دو محصول در کنار انبار دان و هانگار یونجه از نظر انتقال بیماری میتواند بسیار زیان آور باشد. از طرفی بخش نگهداری کود نزدیک زایشگاه میباشد که همان مشکلات پیش می آید. در مواقع باد و رها کردن آزادانه کود بر روی زمین در هوای آزاد هوای آلوده را شامل میشود که هم برای دام ها مخصوصاً‌ گوساله ها مشکل آفرین میشود و هم این که سیستم تنفسی کارگران را مختل میکند.

4.ساختمان سیلوهای زیرزمینی: این مکان ها تقریباً از نیمه های شهریور ماه پر میشوند تا در صورت درست انبار شدن در اوایل آبان ماه مورد استفاده قرار گیرند. وجود سوراخ های فراوان در کل جایگاه و وصل نبودن مسیر کف جایگاه به راه فاضلاب باعث کپک زدگی و حبس اکسیژن در این سوراخ ها میشود و همانطور که می دانیم اکسیژن عمل تخمیر مطلوب را از بین می برد و کپک زدگی زیاد میشود. طول بیش از حد و شیب زیاد هر یک از سیلوها خود نیز مشکل تخمیر و استفاده مجدد را دو چندان میکند. شیب زیاد در برداشت سیلو در ماههای سرد سال بسیار مشکل بوده و یخ زدگی سطح مشکل را بیشتر میکند. چاله ای که کف سیلوها حفر شده بسیار کوچک میباشد که جوابگوی این حجم از سیلو نمیباشد. برآمدگی ها دور تا دور جایگاه بسیار مناسب میباشد چون اجازه ورود آب های روان را به داخل سیلو نمیدهد، اما مدخل ورودی دارای برآمدگی نبوده و آب های روان از آن قسمت وارد سیلو میشوند.

5.زایشگاه: این مجموعه دارای دو زایشگاه فعال میباشد که محیط مسقف m­­215 و بهار بند آنها m26 میباشد. اندازه های به کار رفته در جایگاه میتوان گفت که استاندارد میباشد ولی تعداد از زایشگاه ها با تعداد گاوها همخوانی نداشته و جوابگوی زایش گاوداری نمیباشد. البته در این گاوداری آن هم درست کنار این زایشگاه ها یک محیط کاملاً بسته وجود دارد که در داخل به سه قسمت 2×2 تقسیم شده است که قبلاً به عنوان زایشگاه از آن استفاده میشد و دارای نقایص فراوانی میباشد، از جمله آنها میتوان به موارد زیر اشاره کرد: اولین عامل محدود کننده کوچکی بیش از حد باکس ها بود، گاو در حال زایش نیاز به مکانی دارد که بتواند در آن راحت باشد، در حالت زایمان گاو به اندازه کافی دچار استرس میباشد و تنگی جا خود استرس را بیشتر میکند. دومین نقص تهویه و نور ناکافی میباشد که در زایمان بسیار موثر میباشد،‌حتی زایشگاه های فعال نیز دارای مشکل میباشند، جایگاه دارای سوراخ های فراوانی بر روی دیوار و کف میباشد که خود منبع عوامل بیماری زا و فرصت طلب میباشد. از تمام این موارد ذکر شده که بگذریم کمبود زایشگاه بسیار مشکل آفرین میباشد مخصوصاً برای چنین گاوداری که از هورمون ها برای همزمان سازی فحلی استفاده میشود.

به عنوان مثال در دوره کارآموزی من به این صورت اتفاق افتاد که: تعداد 30 راس گاو در انتظار زایش داشتیم، حال با فرض این که روزی 3 گاو زایش کنند یک گاو علاوه بر امکانات موجود میباشد که مجبور است در جایگاه گاو های خشک زایمان کند که این عمل باعث خیلی از مشکلات میشود از قبیل: گوساله پس از زایش با بستر کودی جایگاه تماس برقرار میکند همانطور که می دانیم میکروب هایی از قبیل E.coli و سالمونلا در بستر فراوان بوده و باعث بیماری اسهال در گوساله میشود، از طرفی رحم و پستان مادر که در حال زایمان میباشد نیز مستعد بیماری و عفونت میشود. حال 2 راس از گاوها در زایشگاه زایمان می کنند و حداقل باید 3-2 روز هر گاو زایش کرده در زایشگاه تحت مراقبت باشد در صورتی که در این موقعیت نمیتوان گاو را از زمان پیش از زایمان تا پس از زایمان یعنی 24 ساعت نگهداری کرد که رفتن گاو به میان گله خود نیز خطرناک میباشد رعایت بهداشت زایشگاه از قبیل: جمع آوری بستر کلش، شعله افکنی مجدد و پهن کردن یک بستر جدید بسیار مشکل بوده و بارها سهل انگاری در رعایت کردن این موارد مشاهده شده است.