گزارش کارآموزی صنایع چوب و کاغذ در کارگاه صنایع تولیدی آذر کاج آرتاویل

کارخانه صنایع تولیدی آذر کاج آرتاویل در استان اردبیل خیابان وحدت 500 متر به طرف سلمان آباد قرار گرفته است و به تولید روکش و تخته لایه می پردازد . فعالیتهای این صنایع تبدیلی و تولیدی از سال 1370 در زمینی به مساحت 1100 متر مربع که محیط سالن 700 متر مربع می باشد آغاز شد که فعالیتهای مستمر آن در زمینه تولید انواع تخته سه لایی ، سه لای فشرده ، هفت لایی ، پالت سازی و پرسکاری انواع درب و روکش می باشد .

این کارخانه به طور متوسط روزانه 666 ورق می باشد که تقریباَ ماهانه 20000 ورق می باشد . در این صنایع تولیدی تقریباّ 46 نفر کارگر بیمه شده مشغول به کار هستند که در صورت حمایت همه جانبه مسئولین می توان نیروی کار را از 46 نفر به حداقل 100 نفر افزایش داد .

در این کارخانه 2 دستگاه ماشین لوله بر ، 2 دستگاه ماشین گیوتین ( کاتین ) ، 2 دستگاه ماشین پرس و 3 دسگاه ماشین اره موتوری وجود دارد . مواد اولیه و گونه مورد استفاده در این کارخانه بیشتر از گونه چنار است . طول گرد بینه های چنار ، (230) ، (130) ، (110) ، (105) سانتی متر و قطر آنها 25 سانتی متر به بالا در این کارخانه مورد استفاده قرار می گیرد . بعد از ورود گردبینه ها به محیط کارخانه آنها را به وسیله اره موتوری به اندازه های که در بالا ذکر شد اندازه بری میکنند و گره بینه ها را در محیط باز حیاط کارخانه انبار ( یارد ) می کنند .

این کار خانه همه روز های هفته را مشغول به کار است و در روز های جمعه هم به صورت نیمه تعطیل کار می کند .

- روشهای مختلف تهیه روکش از چوب در کارخانه

روکش یا ورقه های نازک و یکنواخت چوب را می توان بر حسب نیاز به شیوه های مختلف تهیه نمود .

1) روکش گیری با اره : این طریقه قدیمی ترین روش تهیه لایه های نازک از چوب است. برای تهیه روکش ابتدا گرده بینه به چهار تراش ، بینه و یا قطعات کوچکتر تبدیل نموده و پس از تثبیت آن بکمک گیره های دستگاه ، بوسیله اره های ویژه گرد یا نواری آنرا به لایه های نازکتر تبدیل می کنند این روش بواسطه کندی کار و افت زیاد ، امروزه کمتر مورد استفاده قرار می گیرد . ولی در مواردی که بخواهند از چوب های خیلی سخت روکش تهیه نمایند از اره های مخصوصی که برای این کار ساخته شده استفاده می شود.

2) تراشه بری : تراشه بری یا روکش گیری با ایلایسر متدوالترین روش تهیه روکش از چوب می باشد . در این روش که به صور منقطع انجام می شود در هر بار حرکت تیغه و یا چوب ورقه نازکی از چوب بضخامت دلخواه جدا می شود . برای تهیه رو کش از چوب های خوش نقش و پر ارزش بیشتر از این روش و از دستگاه های ویژه ای که به ماشین های اسلاسپر معروفند استفاده می شوند .

3 ) لوله بری :

تصویر شماره 2: نمای کلی دستگاه لوله بر

اساس کار همه این ماشین ها که امروزه انواع بسیار متفاوت آنها با ابعاد و قدرت های مختلف و برای هدفهای متفاوت ساخته شده و در صنایع روکش سازی از چوب مورد استفاده قرار می گیرد درست مانند کار یک مداد تراش کوچک معمولی است . با این تفاوت که چون نوک مداد باید تیز باشد محفظه دخول چوب مداد در آن به شکل مخروطی ساخته شده است و بتدریج که مداد در مقابل تیغه مداد تراش و با نیروی چرخشی دست انسان می چرخد نوک آن تراشیده و سر آن باریک می گردد ولی در مورد لوله بری چوب محفظه ای وجود ندارد و محور چرخش گرد بینه کاملا موازی طول تیغه می باشد وگردبینه به مرغک های ماشین بسته می شود و جلو تیغه ماشین لوله بری می چرخد تا به صورت ورقه نازک مداومی در می آید . در ضمن چون محفظه ای وجود ندارد ورقه بریده شده از چوب از سمت دیگر ماشین (از زیر تیغه )به بیرون رانده می شود .

در لوله بری گرده بینه  به کمک گیره های دستگاه لوله بر تثبیت شده و حول محورش که کاملا افقی و موازی با تیغه دستگاه می باشد می چرخد . همزمان با این عمل تیغه دستگاه که با پیرامون گرده بینه در تماس می باشد ، لایه نازکی را به صورت غلاف از آن جدا میکند. بهمان نسبت که تیغه لایه ای نازک را از گرده بینه بر میدارد بهمان اندازه به آن نزدیک می شود و در نتیجه همواره لایه به صورت پیوسته و با نقش های مماسی  از گرده بینه جدا می شود. این عمل اساس کار صنایع تخته لایه سازی می باشد.

4 ) نیمه لوله بری : روش نیمه لوله بری که حدود بینابین دو نوع لوله بری و تراشه بری می باشد برای چوب هایی که دارای نقوش هستند بکار می رود . ویژگی نیمه لوله بری گیره های دستگاه و نحوه ثبیت چوب گرده بینه روی دستگاه می باشد که حول محوری حرکت دورانی داشته و با تماس چوب با تیغه لایه نازکی از آن بشکل روکش جدا میشود .

- تهیه روکش با اسلایسر ( تراشه بری )

بطوریکه در بالا ذک.ر شد ، تراشه بری بر خلاف لوله بری عملی است منقطع که در آن در هر بار تماس یغه با چوب ورقه های نازک از آنرا جدا می سازد . این عمل برای گونه های پر ارزش که دارای نقوش و رنگهای زیبا در جهات خاصی از چوب می باشند انجام می گیرد. از بین این گونه ها ، چوب های گردو و افرا ، زبا گنجشک ، ملج ، راش و بلوط قابل ذکرند . علاوه بر این گونه های داخلی چوب های        جنگل های گرمسیری و نیمه گرمسیری که اصطلاحا به چوب های افریقایی معروفند . بعلت تنوع نقش و رنگ بمقدار زیادی در این صنعت مورد استفاده قرار می گیرند . روکش های حاصله که جنبه تزئینی دارند برای پوشش سطح چوبهای نا مرغوب و یا انواع تخته ها بخصوص تخته خرده چوب بکار میروند.

مشخصات گرده بینه های مورد استفاده

به طور کلی گونه های مورد استفاده این صنعت در ایران و جهان عبارتند از: راش، افرا، توسکا، گردو، نمدار، گونه های پهن برگ، و گونه های پهن برگ وارداتی مانند: سامبا، آکاژو ، آکومه ، ماهاگونی ، وگونه های متداول در جهان عبارتند از : دوگلاس، پیسه آ، ساپن ، ملز، و اکالیپتوس . اصولاً برای تولید تخته لایه و روکش چوبی نیاز به گرده بینه درجه یک و دو میباشد ، و عموماً کشورهائی که دارای             منابع جنگلی غنی و مرغوب بوده ، بدلیل آنکه دارای مزیت نسبی و رقابتی بیشتر ی در مقایسه با کشورهای دیگر می باشند ، در زمینه تولید این نوع اوراق چوبی دارای فعالیت بیشتری می باشند ، و در عوض کشورهائی که جنگلها و منابع چوبی آنها از کیفیت کمتری برخوردار است ، گرایش بیشتری به تولید برخی از انواع پانل های چوبی از قبیل تخته خرده چوب و یا تخته فیبر پیدا می نمایند ، که نیاز به مقطوعات چوبی کم ارزش از قبیل هیزم و کاتین بعنوان مواد اولیه دارد .

تصویر شماره 3: گرده بین های پوست کنی شده

11

گرده بینه (Log)مورد نیاز جهت تولید تخته لایه نباید دارای وزن مخصوص زیاد باشد ، حداکثر مقدار قابل قبول kg/m3600 می باشد . علاوه بر این چوب مصرفی باید راست تار ، استوانه‌ای شکل ، بدون گره و شکاف بوده و دارای قطر بیش از 40 سانتیمتر باشد که البته هرچه بیشتر باشد بهتر است .

طول گرده بینه باید حداقل 2 متر باشد که بهترین طول 6/2 متر است . مهمترین چوبهائی که در کشور جهت تولید تخته لایه مورد استفاده قرار می‌گیرد چوب صنوبر ، راش و ملچ می‌باشد .

مواد و روشها

الف ) مواد و روشهای استفاده شده در کارخانه تخته لایه

اندازه بری و پوست کنی(Trimming & Debarking)

عمل پوست کنی بوسیله تیغه‌ای بصورت دستی صورت می‌گیرد .پوست کنی ضروریست ، زیرا غالبا مواد خارجی مانند فلزات موجود در زیر پوست به تیغه دستگاه لوله بر صدمه میزند .در کارخانه های بزرگ این بوسیله ماشین های بزرگ و ویژه پوس کنی که انواع و اقسام مختلفی دارند انجام می شود .

برای اندازه بری گرده بینه ممکن است قبل و یا بعد از پوست کنی انجام شود ، غالبا  از اره های زنجیری ثابت استفاده می شود . معمولا طول گرده بینه های مورد استفاده در لوله بری را به اندازه  طول تخته لایه در نظر می گیرند و مقدار افت حاصل از کناره بری لایه ها و اندازه بری تخته را نیز که حدود 10 سانتیمتر می باشد به آن اضافه می کنند .

لوله بری (Peeling)

گرده بینه پس از مرکزیابی و تثبیت بر روی دستگاه لوله بری حول محورش که جهت کاملاً افقی و موازی با تیغه‌های دستگاه دارد شروع به گردش می‌کند . در این عمل پیوسته تیغه دستگاه در تماس با پیرامون گرده بینه می‌باشد و به همان ضخامت که از گرده بینه بر می‌دارد به طرف آن نزدیک می‌شود ، در نتیجه همواره لایه‌ای با ضخامت یکسان از گرده بینه جدا می‌گردد . دستگاههای لوله بر قادرند لایه‌هائی با ضخامت بین یک تا 5 میلیمتر را تهیه نمایند .

عمل تثبیت گرده بینه توسط چنگک هائی که مرغک نامیده می‌شود صورت می‌گیرد . بنابراین بخشی از گرده بینه که در تماس با مرغک می‌باشد قابل لوله‌بری نبوده و بعنوان مغزی (core) باقی می‌ماند . در دستگاههای لوله‌بری موجود در کشور قطر مغزی باقیمانده حدود 20-15 سانتیمتر می‌باشد . در تکنولوژیهای روز دنیا ، نگهداری گرده بینه توسط غلطک هائی صورت می‌گیرد ، بدین ترتیب قطر مغزی باقیمانده حدود 5-4 سانتیمتر می‌باشد . بدین ترتیب میزان راندمان افزایش می‌یابد . لازم بذکر است راندمان تولید تخته لایه در ایران حداکثر 50% گزارش شده است .

قیچی کردن (Clipping)

لایه چوبی که بصورت پیوسته از دستگاه لوله‌بری خارج می‌گردد لازم است به ابعاد مورد نظر بریده شوند اینکار توسط قیچی یا گیوتین صورت می‌گیرد . همچنین در این مرحله در صورتیکه معایبی از قبیل پوسیدگی ، گسیختگی و.... در لایه‌ها وجود داشته باشد با عمل قیچی کردن جدا می‌گردد .

خشک کردن لایه‌ها (drying)

خشک کردن لایه‌ها یکی از مراحل مهم تهیه تخته چندلا است که باید در تنظیم عوامل مؤثر در آن یعنی درجه حرارت ، رطوبت و زمان آن دقت کافی بکار رود .

خشک‌کن‌هائی که برای خشک کردن لایه‌های تخته چندلا بکار می‌رود و معمولاً از نوع غلطکی است . بدین ترتیب که لایه‌های چوب در حین عبور از تونل‌هوای گرم خشک کن از بین غلطک هائی که در فواصل نزدیک هم قرار گرفته‌اند عبور می‌کند . درجه حرارت خشک کن حدود oc 160-150 بوده            و رطوبت لایه‌ها پس از خارج شدن از خشک کن دارای رطوبت حدود 8-6 درصد می باشند .

صاف بری(Dry Clipping)

قبل از اینکه لایه‌های چوب به دستگاه چسب زنی فرستاده شوند لازم است که قطعات باریک در کنار هم قرار داده شده و به یکدیگر متصل شوند . در عمل صاف بری چندین لایه چوب بر روی هم قرار گرفته بطوریکه ضخامت آنها از 10 تا 15 میلیمتر تجاوز نکند ، سپس بوسیله قیچی‌های گیوتین‌کناره‌های لایه‌ها صاف می‌گردد تا بتوان آنها را کنار هم قرارداده و بهم متصل نمود .