گزارش کارآموزی صنعت برق در شازمان برق ایران

فصل اول:

آشنایی با محیط کار

تاریخچه صنعت برق

پیدایش صنعت برق در جهان

اگر کسی بخواهد تاریخ علم الکتریسیته را به قرن ششم قبل از میلاد بکشاند، بر او خرده نمیتوان گرفت،زیرا درآن عصر،کهربا و مغناطیس وبرخی از خاصیتهای این دو ماده شناخته شده واین سخن ازطالس ملطی روایت شده است که "مغناطیس درخود روحی دارد که آهن را به جنبش در میاورد".

امادرواقع علم الکتریسیته ازتاریخ 1785 میلادی که کولن قانون الکتریسیته ساکن را یافت وشباهت بسیار نزدیک آن رابا قانون جاذبه عمومی نشان داد،آغاز میشود. درسال 1800 میلادی ولتا پیل الکتریکی را اختراع کردو بالاخره درسال 1871 میلادی با اختراع ماشین گرام راه تبدیل کلان انرژی مکانیکی به انرژی الکتریکی و بالعکس باز شد.

انرژی الکتریکی را باید ارزشمندترین و مرغوب ترین نوع انرژی دانست،زیرا:

اولا باسانی قابل انتقال ازجائی به جای دیگر است.

ثانیا قابل تبدیل به هرنوع انرژی دیگر است.

ثالثا" پاکیزه ترین نوع انرژی است وهیچ نوع آلودگی زیست محیطی ندارد.

هرچند با اختراع پیل درسال 1800 میلادی،استفاده های عملی از انرژی الکتریکی درمواردی مانند تلگراف وتلفن آغاز شد،اما شروع استفاده کلان ازاین انرژی به بعد از اختراع ماشین کرام درسال 1871 میلادی مربوط میشود که باید آن را نوع اولیه ژنراتورها وموتورهای برق امروزی دانست.نخستین مولد برق درحدود 12سال پس از اختراع ماشین گرام وارد ایران شده است.

از آنجا که صنعت برق از ابتدای پیدایش تاکنون همواره با موضوع روشنائی همراهی وملازمه داشته است،خالی از فایده نخواهد بود که نگرشی به سیرتکامل فن روشنائی و وقایع شاخص تاریخی دراین موضوع داشته باشیم:

   -ازاوایل قرن 19میلادی، استفاده از گاز شهری برای تهیه روشنائی وگرمادرکشورهای اروپایی متداول شد.

   -درسالهای دهه1870 میلادی نفت پالایش وبرای مصرف چراغهای نفتی به بازار عرضه شد. (شروع استفاده ازاین چراغها درایران،به سالهای پایانی سلطنت ناصرالدین شاه بازمیگردد.)

   -درسال 1878 میلادی، چراغ قوسی اختراع شدکه براساس تخلیه الکتریکی بین دو الکترود کار میکرد.

   -درسال 1879 میلادی، ادیسون لامپهای التهابی خلا را اختراع کرد.

   -درسال 1882 میلادی،ادیسون اولین ایستگاه مرکزی تجاری خودرابرای تامین روشنائی دریکی از خیابانهای نیویورک تاسیس کرد.

    - درسال1907 میلادی بااستفاده از رشته تنگستن، بازده نوری چراغهای التهابی به 8لومن برای هر وات رسید.

    - درسال1917 میلادی بازده چراغهای التهابی تا 10لومن برای هر وات افزایش یافت.

    - درسال1930 میلادی چراغهای فلورسنت با بازدهی 5 برابر چراغهای التهابی وارد بازار شد.

    - بالاخره درسالهای اخیر نوع تازه ای از چراغهای فلورسنت بااستفاده از مدار الکتریکی و با حجم کم،طیف نوری بهتر و عمر طولانی تر به نام چراغهای کم مصرف وارد بازار شده است.

میتوان چنین استنباط کرد که تا حدود سال 1306 هجری قمری (1286 هجری شمسی و1889 میلادی) شبکه های برق رسانی به مفهوم امروزی هنوز عمومیت نیافته بود و برق فقط دراماکن محدود و مخصوص مانند کاخها،تئاترها وکارخانه ها آن هم در مقیاس کوچک واساسا" به منظور تامین روشنائی مصرف میشده وتبدیل برق به انرژی مکانیکی برای گرداندن چرخهای کارخانه ها وموارد مشابه،مراحل ابتدایی خودرا طی میکرده است.

آن طور که از آثار مکتوب و سفرنامه های باقی مانده برمیاید،نخستین برخوردها وآشنائیهای قابل ذکر ایرانیان با آثار انقلاب صنعتی دراروپا به سالهای اولیه قرن19 میلادی باز میگردد.

تاسیس سازمان برق ایران

اولین قانونی که برای برق تدوین شده، قانون تاسیس سازمان برق ایران در سال 1341 است. تا سال 1341 برای مدیریت برق کشور سازمان واحدی وجود نداشت و تا این زمان، امور مربوط به برق در سازمان برنامه و بودجه وزیر نظر واحدی به نام" مدیریت برق" اداره می شد.6 با افزایش تقاضا وتولید برق و خارج شدن تولید از وضعیت محدود منطقه ای و به ویژه با ایجاد نیروگاه های آبی در برنامه سوم عمرانی ، صنعت برق اهمیت بیشتری یافت و ایجاد سازمان مستقلی برای توسعه این صنعت لازم تشخیص داده شد. به همین منظور در 13 دی 1341 " سازمان برق ایران " بر اساس لایحه قانونی ایجاد شد.

هدف اولیه سازمان برق ایران تشکیل شرکتهای برق ناحیه ای بود. به این ترتیب که تولید، انتقال و بهره برداری به صورت عمده به این شرکتها محول شده و این شرکتها به نمایندگی از سوی سازمان برق ایران به انجام وظایف محوله پرداخته و برق را به طور جزئی در اختیار مصرف کنندگان قرار می دادند.

وظیفه این سازمان ،تهیه و اجرای سیاستها و هدفهای عمرانی کشور بود و ارکان آن به طور مستقیم به سازمان برنامه و بودجه ارتباط داشته و بودجه آن نیز به وسیله این سازمان تامین می شد.

ذکر این نکته ضروریست که سازمان برق ایران بر صنعت برق کشور نظارت اجرایی نداشت وفعالیتهای آن محدود به نظارت بر برنامه ها و اعتباراتی بود که به وسیله سازمان برنامه و بودجه تصویب می شد.

سازمان برق ایران به موجب قانون تاسیس وزارت آب و برق به این وزارتخانه وابسته شد و تا سال 1344 با همین وضعیت به فعالیت خود ادامه داد واز اول فروردین 1344 به موجب تبصره 50 قانون بودجه کل کشور این سازمان منحل و به عنوان واحد برق در وزارت آب و برق ادغام شد.

سال تاسیس شرکتهای برق منطقه ای ، مدیریت تولید و توزیع نیروی برق

به منظورتفکیک وظایف اجرایی مرتبط با بهره برداری ازتاسیسات تولیدبرق ،شرکتهای مدیریت تولیدبه صورت شرکتهای غیردولتی ایجادشده وهریک عهده دار مسئولیت بهره برداری از یک یا چند نیروگاه هستندودرحال حاضرمطابق با قراردادهایی که باشرکتهای برق منطقه ای دارند خدمات بهره برداری ازتاسیسات برق رابعنوان پیمانکارشرکتهای برق ارائه می کنند.برای شفاف سازی رابطه بین شرکتهای برق منطقه ای بعنوان کارفرما و شرکتهای مدیریت تولید برق به عنوان پیمانکار،سهام شرکتهای برق منطقه ای درشرکتهای مدیریت تولید ، به شرکت توانیر انتقال یافته است.

این نیروگاهها مجاز هستند به منظور استفاده از ظرفیتهای خالی وافزایش توان کارشناسی و تخصصی وایجاد انگیزه، در زمینه بهینه سازی،تحقیقات، سیستمهای اطلاعاتی و...بهره برداری و جذب نیرو وآموزشهای اولیه و راه اندازی و بهره برداری از نیروگاههای جدید، خدمات خودرا براساس فرارداد به سازمان توسعه برق ایران ،مپنا یا سایر نیروگاهها عرضه کنند.

ردیف

شرکت برق منطقه ای

سال تاسیس

شرکت مدیریت تولید برق

سال تاسیس

شرکت توزیع نیروی برق

سال تاسیس

1

آذربایجان

1345

تبریز

آذربایجان غربی(نیروگاه خوی و ارومیه)

1371

1376

آذربایجان شرقی

تبریز

آذربایجان غربی

اردبیل

1371

1375

1371

1372

2

اصفهان

1344

اصفهان

شهید منتظری

1371

1376

شهرستان اصفهان

استان اصفهان

چهارمحال و بختیاری

1374

1371

1370

3

باختر

1363

شهید مفتح ( غرب )

شازند

1370

1376

مرکزی

همدان

لرستان

1370

1370

1370

4

تهران

1344

دماوند

ری

شهید منتظر قائم

قم

بعثت

شهید رجایی

طرشت (شهید فیروزی)

1382

1372

1372

1373

1372

1373

1338

قم

غرب استان تهران(کرج)

شمال غرب تهران

جنوب غرب تهران

مرکز تهران

شمال شرق تهران

جنوب شرق تهران

1372

1372

1375

1375

1373

1375

1374

5

خراسان

1347

توس

مشهد

نیروگاه های گازی خراسان

1364

1351

1361

خراسان

جنوب خراسان

شمال خراسان

شهرستان مشهد

1370

1380

1381

1372

6

خوزستان

1382

شهید مدحج(زرگان)

اهواز(رامین)

اهواز و نیروگاه دژ

شهید عباسپور

نیروگاه های گازی جنوب غرب

1358

1357

1342

1356

1382

شهرستان اهواز

خوزستان

کهکیلویه وبویراحمد

1371

1370

1371

7

زنجان

1366

زنجان

قزوین

1372

1372

8

سمنان

1368

سمنان

1372

9

سیستان و بلوچستان

1360

ایرانشهر

1370

10

غرب

1348

بیستون

1370

کرمانشاه

کردستان

ایلام

1370

1370

1370

11

فارس

1345

جنوب فارس

فارس

1375

1371

شیراز

فارس

بوشهر

1374

1371

1371

12

کرمان

1360

زرند کرمان

کرمان

1381

1379

شمال کرمان

جنوب کرمان

1371

1380

13

گیلان

1342

چرخه ترکیبی گیلان

1372

گیلان

1370

14

مازندران

1346

شهید بهشتی لوشان

نکا( شهید سلیمی )

1352

1371

مازندران

غرب مازندران

گلستان

1371

1377

1376

15

هرمزگان

1360

هرمزگان

1371

هرمزگان

1372

16

یزد

1367

یزد

1378

یزد

1371

تشکیل شرکت سهامی مدیریت شبکه سراسری برق

به دنبال خصوصی سازی صنعت برق ، طرح تشکیل شرکت مدیریت شبکه سراسری برق که مدتها با استفاده از الگوی موفق سایر کشورها تحت بررسی بود،دردستورکار قرار گرفت.این شرکت می تواند نقش اساسی درفعال کردن بخش خصوصی وکاهش مداخله دولت وکاهش یارانه ها،حق انتخاب مشترکان،شکوفایی اقتصادبرق و درنتیجه بازار بورس سهام برق ایفا کند.

اهداف این شرکت به شرح زیر تعیین شده است:

-راهبری و پایش شبکه انتقال برق کشور به منظور حفظ پایداری این شبکه.

-فراهم ساختن امکان دسترسی عام و عاری از تبعیض به شبکه برق کشور.

-ایجاد اداره و برنامه ریزی برای توسعه عملیات بازار برق و بورس برق.

-انجام وظایفی که وزارت نیرو درجهت حصول اطمینان از تامین برق و توسعه رقابت در تولیدوتوزیع برق به عنوان کارگزار به این شرکت محول شد.

به منظور راه اندازی بازار برق و تنظیم محاسبات در این بازار و تسهیل مشارکت بخش خصوصی درتولیدبرق،آئین نامه تعیین روش،نرخ وشرایط خریدوفروش برق در شبکه برق کشور تدوین شده که پس ازنهایی شدن در سال 1382 از سوی وزارت نیرو ابلاغ شد.مطابق این آئین نامه نرخ برق درساعات روزهای مختلف و ماههای گرم و عادی متفاوت است.

گفتنی است تا پیش از راه اندازی شرکت مدیریت شبکه سراسری برق ، شرکت توانیر وظیفه مدیریت بازار را بر عهده داشت.

صنعت برق ایران در برنامه سوم توسعه (1383-1379)

عملکرد صنعت برق در سال 1382

در این سال با 2789مگاوات افزایش ، ظرفیت نیروگاههای کشور به 34328مگاوات رسید که نسبت به رقم مشابه سال قبل رشد9/8 درصدی را نشان میدهد.از مجموع ظرفیت نیروگاههای کشور سهم وزارت نیرو 33427 مگاوات و سهم صنایع بزرگ 901 مگاوات بوده است. 

-حداکثر بار همزمان تولید شده به 26216 مگاوات رسید که نسبتد به رقم مشابه سال قبل رشد6/11 درصدی را نشان میدهد.

-حداکثر نیاز مصرف همزمان اصلاح شده درتلریخ 18/5/1382 با احتساب 26140 مگاوات قدرت تولید شده،487 مگاوات انرزی دریافتی برون مرزی ،272 مگاوات کمبود از طریق کاهش و 132 مگاوات محدودیت صنایع در شبکه سراسری به 27107 مگاوات و در خارج از شبکه به 76 مگاوات رسید و در مجموع معادل 27107 مگاوات شده که نسبت به رقم مشابه سال قبل رشد 5/9 درصدی را نشان می دهد.

- تولید انرژی برق در سال 82 به 6/149 میلیارد کیلووات ساعت رسید که نسبت به رقم مشابه سال قبل رشد 6/8 درصدی را نشان می دهد.از این مقدار تولید انرژی،9/146 میلیارد کیلووات ساعت سهم نیروگاههای وزارت نیرو و 6/2 میلیارد کیلووات ساعت سهم نیروگاههای مستقل صنایع بزرگ بوده است. همچنین انرژی دریافت شده برون مرزی در این سال معادل 4/1 میلیارد کیلووات ساعت بوده است.

- انرژی تامین نشده در شبکه سراسری در پایان سال 1382 معادل 74 میلیون کیلووات ساعت بود که نسبت به رقم 125 میلیون کیلووات ساعت در سال 1381 حدود 41 درصد کاهش یافته است.

- مصرف سوخت در نیروگاههای حرارتی وزارت نیرو در پایان سال 1382 برابر 1439 میلیون لیتر گازوئیل،4938 میلیون لیتر نفت کوره و 30268 میلیون مترمکعب گاز طبیعی بوده است.

- با افزایش 6482 مگاولت آمپر به ظرفیت ترانسفورماتورهای انتقال و فوق توزیع کشور،مجموع ظرفیت ترانسفورماتورهای400 ، 230 ، 132 ، 66و63کیلوولتی به 120065مگاولت آمپر رسید که نسبت به رقم مشابه سال قبل رشد 9/5 درصدی را نشان می دهد.

- با افزایش 4295 کیلومتر مدار به طول  خطوط انتقال  و فوق توزیع ، مجموع طول  خطوط 400 ، 230 ، 132 ،   66و 63 کیلوولتی  به 81528 کیلومتر مدار رسید  که نسبت به رقم  مشابه سال  قبل رشد 6/5 درصدی  را نشان می دهد .

- در این سال با جذب 824 هزار مشترک جدید ، تعداد کل مشترکان به 17میلیون و 977 هزار مشترک رسید که نسبت به رقم مشابه سال قبل رشد 8/4 درصدی را نشان می دهد.

- مجموع انرژی مصرف شده در انواع مختلف تعرفه ها به 6/114 میلیارد کیلووات ساعت رسید که نسبت به رقم مشابه سال قبل رشد 1/9 درصدی را نشان می دهد. بر این اساس سهم انواع مصارف از مجموع انرژی مصرف شده شامل: خانگی 1/33 درصد، صنعتی 2/32 درصد، کشاورزی 1/12 درصد، عمومی 12 درصد، تجاری 5/6 درصد و روشنایی معابر 1/4 درصد بوده است.همچنین انرژی ارسال شده برون مرزی در پایان سال 1382 معادل 919 میلیون کیلووات ساعت بوده است.

- مجموع کارکنان شاغل در شاخه برق وزارت نیرو با احتساب 958 نفر از کارکنان نیروگاههای برق آبی، به 52189 نفر رسید که نسبت به سال قبل حدود 5/0 درصد کاهش یافته است.

- با برق رسانی به 1124 روستای جدید در سال 82، مجموع روستاهای برق دار شده به 47359 روستا رسید که نسبت به رقم مشابه سال 81 رشد 4/2 درصدی را نشان می دهد.