پروژه کارآموزی مواد تعاونی نساجی یا مواد کمکی نساجی در شرکت تولیدی سایار

مقدمه:

 یکی از مواد اولیه مواد کمکی نساجی نفت می باشد ، که اولین پالایشگاه نفت خام با ظرفیت 100 بشکه در روز در آمریکا در شهر پیست بوک توسط شخصی به نام چارلز لوکات ایجاد شده است مخزن توسط زغال سنگ گرم می شده است و سه برش نفتی روی هم بیشتر انجام نمی دادند :

 برش اول : گازهای بسیار فعال

برش دوم : روغن های چراغ

و برش سوم : نفت سنگین و قیر بود

 در سال 1869 ساخت بنزین به صورت ژل و وازلین  را تهیه کردند ، که این مواد اولیه برای واکس ها ، شمع‌ها ، عایق کاری ها که هنوز هم استفاده می شود بعدها با توجه به پیشرفت خودروها در دهه 50 میلادی از مواد بالا ، روغن های موتور را ساختند .

ایران :

 اولین پالایشگاه نفت در آبادان در سال 1929 شمسی نزدیک به 100 سال پیش تشکیل شد .

هنوز هم یکی از بهترین پالایشگاههای دنیا می باشد .اولین فردی که به این مسئله پی‌برد ، فردی انگلیسی بود به نام دای ویلسون که در مسجد سلیمان کار می کرد ، پیشنهاد کرد که ما از پارافین ها یا همان گازوئیل ، روغن هایی را استخراج کنیم و که به این روغن ها ، روغن های کانی گفته می شود که در حال حاضر به همین نام است . این پالایشگاه به پیشنهاد دایشون در آبادان با ظرفیت 50 تن در سال ، در سال 1328 تأسیس شد و بعد از آن در اواخر دهه‌ی 30 پالایشگاه نفت پارس در سال 1348 و پالایشگاه تهران در سال 1350 و در نهایت پالایشگاه اصفهان در سال 1371 شروع به کار کردند ، که در حال حاضر 5 پالایشگاه ایران ظرفیت تویلد 900 هزار تن روغن پایه است .

مواد کمکی که در صنعت نساجی ، قبل از این که مفهوم کامل این کلمه را بدانیم باید بدانیم که خلاصه مراحل تولید در صنعت نساجی به صورت زیر است :

ساخت الیاف

مقدمات ریسندگی

 ریسندگی

مقدمات بافندگی

بافندگی

مقدمات تکمیل

رنگ – رنگرزی – چاپ – تکمیل ، آنچه که به جز رنگ در این صنعت به عنوان مواد شیمیایی مصرف می شود مواد کمکی نساجی یا مواد تعاونی نساجی گفته می شود .

  تاریخچه ساخت مواد تعاونی در ایران :

تا قبل از سال 1355-90% یا 99% از مواد فوق از کشورهای خارجی وارد ایرن می شد که به مرور زمان می توان گفت که در دهه های 60 تا 70 این عدد به 50% و در دهه ‌ی 70 تا 80 – 90% این اجناس در داخل ایران تأمین می گردد .

 چکیده‌ای از محصولات تعاونی که در شرکت های داخلی تولید می شود به قرار زیر است :

روغن ها

سطح فعال ها

رزین ها

امولسی فایرها

انتی استاتیک ها

 انواع آهارهای چله که مطالب و تولید آن در گزارش کاری من آمده است و شرکت سایار چهارمین شرکت است که این کار را شروع کرده است کار این شرکت ها بیشتر میکس است ، 50 درصد میکس ، 30 درصد پلی مریزاسیون و مابقی ترکیب است .

1-1 نشانی و کروکی کارخانه :

 کارخانه سایار در فضای 4000 متر مربع سوله و 200 متر مربع اداری واقع در شهر صنعتی قزوین – حکمت هشتم – فرعی سوم می باشد .

 تلفن : 2223015- 2222015-0282

دفتر تهران شرکت سایار :

خیابان شهید بهشتی – خیابان دلپذیر [مهناز] ، کوچه شهید ادائی ، پلاک 21 ، طبقه 4 و هم کف

تلفن : 8758244-8740865                       فاکس :8747215

تلکس : SIE IR        213177

ورودی شهر صنعتی البرز

فلکه اول

حکمت هشتم

فرعی سوم

تولیدی سایار

1-2 تاریخچه کارخانه

 شرکت تولیدی سایار یکی از شرکت های فعال در زمینه مواد تعاونی نساجی یا مواد کمکی نساجی می باشد این شرکت در سال 1357 تأسیس شده و پروانه تأسیس 1363 و پروانه بهره برداری 1359 می باشد این شرکت از ابتدا تا هم اکنون فعالیت در زمینه مواد تعاونی نساجی داشته است .

1-3 بخش های کارخانه :

< >نگهبانی آزمایشگاه ساختمان اداری سالن تولید سالن تأسیسات انبار تأسیسات انبار تأسیسات کنترل کیفیت 10-رخت کن

11- دستشوئی

12- آبدارخانه

1-4 شیفت های کاری کارخانه :

در ابتدا 3 شیفت کامل پرسنل ها کار می کردند ولی الان بنا بر اوضاع اقتصادی بازار تبدیل به یک شیفت شده است . آزمایشگاه این کارخانه شامل 27 پرسنل است ، که یک شیفت کار می کنند و شرکت تولیدی سایار مانند سایر کارخانجات نساجی وضعیت خوبی ندارد .

1-5 مدارک تحصیلی پرسنل :

< >یک نفر دکترا سه نفر مهندس شیمی نساجی یک نفر تکنسین هفت نفر دیپلم ما بقی زیر دیپلم می باشند .1-6 دستگاههای کارخانه

این کارخانه شامل : یک دستگاه راکتور  که 10 تن است و دستگاه میکسر و دستگاه جداره که دارای یک میکسر پودری است  و دستگاه میکس 1 جداره که حرفه آن بی رنگ و بی تصویر  کردن روغن ها است .

1-7 مواد اولیه :

تهیه مواد اولیه شرکت تولیدی سایار از پتروشیمی ، شرکت نفت و شرکت  های خارجی مانند Henkele , Hoechst , BASF می باشد .

 مواد اولیه عبارتند از اسیدهای چب ، دی اتانول آمین ، تری اتانول آمین ، و فونیل فنول .

1-8 محصولات شرکت  شامل :

< >آنزیم آهارگیر واکس چله روغن ریسندگی – آس آ صابون آنیونیکروغن آهار – ان آی ضد کف – اس آ  یکنواخت کننده نرمکن جهت کلیه الیاف 10)‌نرمکن کاتیونیک

11) انتی استاتیک – ان آی

12)دیسپرز کننده

13) صابون حلال دار

14) نفوذ دهنده ( نفوذ دهنده برای پخت پارچه های پنبه ای )

15) روغن استرچ (‌جهت پلی آمید و پلی استر )

16)  بکینگ – ان آی ( چسب مخصو.ص فرش ماشینی و پلوش)

17) حلال رنگ

18) حلال رنگ در خمیر چاپ

19) رزرو کننده جهت رنگرزی و چاپ پلی آمید

20)‌امولگاتور – اس آ (‌امولگاتور برای خمیر چاپ )

2- 1 استرها

ترکیب های الکل ها همراه با اسیدهای آلی هستند همچنین گروه بزرگی از مواد تجارتی را پدید می آورند. استرها به گونه طبیعی در روغن های نباتی و حیوانی و چربی ها به گونه ترکیب های اسید با گلیسیرین  یافت می شود . چربی های طبیعی هم کم و بیش مخلوط هایی از استرهای چندین اسید هستند . روغن نارگیل دارای بیش از 14 گونه اسید است. استر اسیدهای استئاریک ، اولئیک، پالمیتیک، و لینولئیک پایه مشترک بیشتر چربی های نباتی و حیوانی بوده و استرهای اسیدی دیگر مانند :‌لینولنیک‌، کاپریک‌، و آراشیدیک ویژگی های چربی های خاص را دارا هستند .[1]

هر چند ویژگی های فیزیکی و نقاط ذوب آن ها به گونه‌ی استرهای قلیایی موجود نیز پیوند دارد استرها در موم نیز یافت می شود . موم های نباتی در لایه رویی برگ و میوه گیاهان برای جلوگیری از تبخیر آب آن ها نیز یافت می شود تفاوت موم ها و چربی ها در این است که در آن ها ترکیب های منواسیدها با تک آبه (‌منوهیدرلیک) به تنهایی الکل بوده و نه گلیسرین ، و نیز سفت تر از چربی ها و دارای نقاط ذوب بیشتری هستند .

استرها بااوزان ملکولی کمتر نیز به میزان گسترده‌ای در روغن های ساختاری گیاهان پراکنده اند و رنگ و مزه ویژه به آن ها می بخشد همگی این استرها دارای نمودک (فرمول ) روشن ArcooR یا RcooR هستند که R نشانه یک سازه ( عامل ) الکیل ، و Ar نشان یک سازه  ( عامل )‌آریل است  به گونه‌ای که R یک هیدرو کربن صاف زنجیری یک ارزشی با نمودک ( فرمول )CnH2n+1 و Ar یک حلقه بنزین یک ارزشی C6H5 است که در استرها با وزن ملکولی کم رنگ ها و چاشنی ها را می سازند .[1]

 ترکیب الکل های گوناگون با همان اسید ،روغن هایی با چاشنی گوناگون به دست میدهد و بدین سان استر استات متیل CH3-COO-CH3 عرق نعنای صحرایی ، استات آمیل CH3COOC5H11 ، عرق موز، و استات ایزوآمیل ، (CH3)2 CH3COO-(CH2)3- که بوی اسانس گلابی را می دهد .

استرها همانند و به جای حلال ها ، جانشین ها ، عطرها ، موم ها ، روغن ها ، چربی ها، اسیدهای چرب ، در داروسازی ، و در ساخت صابون و بسیاری مواد شیمیایی دیگر کاربرد دارد .این دانه های مایع استرها دارای پایداری دمایی و اکسایشی خوب در گرماهای زیاد و روان کننده خوب در گرماهای کم هستند و به میزان بالایی در سوخت هواپیمای جت کاربرد دارند .

2-1-1 استره کردن

در اسیدهای کانی می توان به آسانی هیدروژن اسیدی را با برخی از فلزهایی چون: Fe,Zn,AI, Ca,mg,K,Na,Li و دیگر .... جانشین کرد و نمک از اسید مربوطه را به دست آورد ولی در اسیدهای آلی به درستی با اسیدهای کانی همگون نبوده و تبدیل گروه COOH – به گروه آستری (COOH-) و روی هم رفته پدید آوردن استر (RCOOR) که در این بخش خواسته ما می باشد با روش های گوناگونی ، امکان پذیر خواهد بود از همین رو به جستار ( بحث ) درباره آن می پردازیم .[1]

2-1-2 دسته بندی استرها

1- اسید و الکل

2- نمک اسید با آلکیل هالوژن ها یا آلکیل سولفات ها

3 – اسید آنیدرید با الکل RCO)2O+ROH)

 4- آسیل کلید با الکل RCOCL +ROH))

آسیل کلریدها با الکلات ها (‌RCOCL +ROK)

5- اسید و دی آزوالکان ها (‌به ویژه‌ دی آزومتان RCOOH+CH2N2)

6- کتن و الکل (Ketten +Alcohol)

2-1-2-1 استره کردن اسید و الکل

 واکنش اسیدها با الکل ها برای پدید آوردن استر برابر نمودک (‌فرمول ) زیر دو سویه بوده و از تراز ثابت شیمیایی برخوردار می باشد .

                                                      K1  

RCOOR+H2                                                                         RCOOH+ROH                                                          K2

بدین سان می توان واکنش را بیشتر به سوی راست که هدف به دست آوردن استر می باشد با نگرش به نکته هایی که در زیر آمده پیش برد و فرآورده استر بیشتری نیز به دست آورد :

< >برای این که اندازه استر به دست آمده بیشتر شود بایستی آبی را که از واکنش پدید می آید از محیط عمل بیرون نمود ، این کار را می توان با سازه های (‌عوامل ) آب گیر ،مانند اسید سولفوریک غلیظ یا مواد دیگر انجام داد . اگر نقطه جوش استر خیلی بالا باشد آب را تقطیر نموده و یا این که به وسیله پدید آوردن مخلوط آزوترپ آب را به دمای کمتری از نقطه جوش رسانید و آنرا از محیط واکنش بیرون نمود .همچنین با زیاد کردن اندازه الکل نسبت به اسید و یا اسید نسبت به الکل مقدار استر افزایش می یابد .دیگر اینکه  سرعت واکنش به دما و غلظت مواد بستگی دارد همچنین ساختمان ملکولی مواد اولیه ( الکل ها و اسیدها) به سبب استره شدن اثر داشته و روی هم رفته اسیدها و الکل های نوع نخست آسان تر و بهتر از نوع دوم و سوم پاسخ داده و استر را پدید می آورد .[1]باید توجه داشت که سبب کند شدن واکنش مربوط به مانع فضایی است که الکل ها و یا اسیدهای نوع دوم و سوم را پدید می آورند همان گونه که پیشتر گفته شد برای این که فرآورده استر زیاد شود بایستی آب به دست آمده را از محیط خارج کرد و برای این هدف از آبگیرهایی چون: سولفات آلومینیوم ((AL2(SO4)3  بدون آب سولفات منزیم ((MgSo4 ، سولفات کلسیم (CaSo4) بدون آب ، اسید سولفوریک غلیظ را به کار می گیرند . یا این که آب را به وسیله تقطیر از محیط خارج می نمایند ، برای آسان تقطیر کردن آب در دمای کم مخلوط آزوترپی از اتانول و آب و تترا کلرور کربن درست می کنند که در 61 درجه سانتیگراد می جوشد و بدین سان آب را از محیط واکنش بیرون می کنند. برای نمونه ؛ تهیه اگزالیک دی اتیلات (Oxalic- deithylate) از مخلوط آزوتروپ برای بیرون نمودن آب آن استفاده می شود در این زمینه نمی توان از اسید سولفوریک غلیظ ، به جای آبگیر به کار گرفت زیرا مایه تجزیه اگزالیک اسید می گردد.