گزارش کارآموزی در روستا (دامپزشکی)

مقدمه

هدف از فراگیری هر علمی، به کار بستن و استفاده عملی از آن علم برای بهبود زندگی بشر می باشد. دامپزشک از یک سو با تشخیص، درمان و پیشگیری بیماریهای دامی به تولید پروتئین و فرآورده های غذایی با منشاء دامی کمک می کند و از سوی دیگر با تشخیص و درمان بموقع و در صورت لزوم معدوم کردن دام، از سرایت بیماریهای قابل انتقال از دام به انسان جلوگیری به عمل می آورد و اداره دامپزشکی در رأس همه این فعالیت ها قرار دارد و آنها را سازماندهی می نماید.

بخش اول :

 بخش نظارت و بازرسی بر محصولات خام دامی

اولین بخش کارآموزی اینجانب در واحد نظارت بود ،

این بخش یکی از بخش های بسیار مهم و حیاتی در سیستم دامپزشکی  می باشد که در ارتباط مستقیم با بهداشت و سلامت غذایی مردم می باشد که چه بسا اگر این بخش نمی بود مردم در جامعه با مشکلات زیادی از نظر سلامت مواد غذایی مواجه می بودند و هیچ گونه امنیت غذایی وجود نمی داشت به خصوص در مورد مواد غذایی خام دامی که بیشترین خطر را می توانند برای سلامتی جامعه در بر داشته باشند چون این مواد محلی مناسب و مغذی برای رشد ویروس و میکروب ها و کلاً عوامل بیماری زای خطرناک می باشند و قدرت فساد پذیری این مواد بالا می باشد.

×××واحدهای تحت پوشش این بخش :

این بخش از شبکه دامپزشکی مسئول نظارت بر مواد خام دامی است و مواد فرآوری شده از مواد دامی به این بخش مربوط نمی باشد و فقط مسئولیت مواد خام دامی فرآوری نشده مانند : گوشت قرمز، گوشت چرخ کرده ، ماهی، مرغ، تخم مرغ ، آلایش (دل، جگر، سنگدان و ...) ، کله و پاچه ، برعهده این بخش است، علاوه بر آن مراکزی که در ارتباط مستقیم با این نوع مواد می باشند و به طور کلی مراکزی که در زمینه تهیه و کشتار و نگهداری و یا فروش و یا طبخ این مواد و یا حمل و نقل این مواد دخیل هستند تحت پوشش و نظارت این بخش قرار دارند و در مورد هر مرکز بررسی های مخصوص به آن انجام می شود و در ضمن در زمینه قرنطینه بخشی یا استانی و نظارت بر خروج و ورود دام یا محصولات خام دامی که این بخش نظارت دقیق را برعهده دارد.

×× کشتارگاه ها :

اولین مکانی که در پوروسه تهیه مواد خام دامی دخیل است کشتارگاه ها می باشد که باید نظارت دقیقی بروی آن از لحاظ بهداشت فردی کارگران و کارکنان و بهداشت محیط کشتارگاه و وسایل کار باید انجام شود و علاوه بر آن نظارت بر نحوه کشتار یا تخلیه امعاء و احشاء و ... و همچنین بررسی بهداشت گوشت از لحاظ بیماریهای احتمالی برعهده ی این بخش است این بخش یعنی کشتارگاه ازاین لحاظ دارای اهمیت است که نحوه تولید این مواد از نظر بهداشتی در نگهداری و ماندگاری آن در آینده بسیار مؤثر است.

×× قطعه بندی ها :

دومین مکانی که بعد از کشتارگاه، محصولات در ارتباط است، قطعه بندی ها می باشند که در آن لاشه های دامی و طیور بنا به درخواست بازار و مشتری ها به اشکال مختلف قطعه بندی می شود و بسته بندی و یا کارهای دیگر مانند افزودن ادویه و غیره روی گوشت انجام می شود و به بازار ارسال شده و یا وارد سردخانه می شود.

در قطعه بندی اولین نکته که باید مورد بررسی قرار گیرد ماشین های حمل گوشت است که باید ابتدا مجوز آنها بررسی گردد تا مدت آن تمام نشده باشد و دومین نکته مجوز گوشت می باشد که باید بررسی شود، سومین مورد، نحوه قرار داشتن لاشه در یخچال ماشین است که در صورت وجود مشکل باید برخورد شود و چهارمین نکته رعایت اصول بهداشتی در هنگام تخلیه لاشه ها می باشد که نباید با سطح زمین یا کف ماشین برخورد کنند و نکته بعدی، دور ریختن نقاط زائد لاشه یا مناطقی که دارای کیست داخل ماهیچه ای و یا سایر بیماری ها هستند که در کشتارگاه قابل تشخیص نبوده اند، که باید دامپزشک قطعه بندی باید این موارد را بررسی و در صورت لزوم آن قسمت حذف گردد و نکته مهم دیگر رعایت بهداشت محیط کار است که باید از همه لحاظ پاکیزه باشد و تمام کف و دیوارها قابل شستشو باشند و در هنگام بسته بندی باید بهداشت رعیات گردد و مدیر تولید بر آن نظارت داشته باشد مهمترین نکته را که باید توسط بخش نظارت دامپزشکی بررسی شود نحوه نگهداری مواد خام دامی می باشد یعنی منجمد کردن این مواد باید ابتدا این مواد  در محلی بنام پیش انجماد قرار گیرند که دمای آن (4-) درجه می باشد و بعد آنها را در تونل انجماد که دمای آن (34-) تا (40-) درجه می باشد و در این محل مواد خام ماهی در بسته های مخصوص که معمولاً فلزی بوده قرار گرفته و در آن محل نگهداری        می شوند که مدت زمان نگهداری آنها حداکثر 7 تا 9 ماه می تواند باشد که بسته به نحوه آماده سازی آن تا زمان انجماد، که هرچه بهتر باشد مدت ماندگاری نیز بیشتر خواهد شد.

دمای این محل ها یعنی تونل انجماد و سردخانه باید توسط بخش نظارت، کنترل شود که این کار را می توان با قرار دادن مواد غذایی خام دامی در این محل ها و پولم کردن این محل ها به مدت 18 ساعت انجام داد که باید بعد از این مدت دمای قسمت های داخلی ماده غذایی باید توسط ترمومتر اندازه گیری شود که این دما باید بعد از این مدت باید (25- تا 27-) درجه سانتیگراد باشد در غیر این صورت باید اقدامات لازم برای بهبودی شرایط این گونه محل ها به عمل آید.

نکته دیگر قرار داشتن این گونه مواد در بسته بندی های پلاستیکی یا سلفونی و درب بسته بودن آنها و داشتن لیبل یا برچسب شرکت بروی بسته ها و درج شدن تاریخ تولید و انقضا بروی آنها که بسیار مهم می باشد ( در غیر این صورت غیر قابل فروش خواهد بود).

×× سردخانه :

این اماکن محل نگهداری مواد مختلف غذایی هستند و یکی از این مواد، محصولات خام دامی می باشد که باید در شرایط خاص نگهداری شود، یکی دیگر از این مواد غذایی ماهی می باشد که از مراکز مختلف صید در کشور تهیه می شوند و برای ارائه به بازار مصرف استفاده می شوند که این مواد نیز باید در شرایط خاص نگهداری گردند، در مورد ماهی وجود لیبل شرکت صید کننده و تاریخ تولید آن بروی لیبل    می باشد تا مشخص گردد این ماهی از کجا صید شده و در چه شرایط نگهداری شده تا به این محل رسیده است و قابل پیگیری باشد و در صورت عدم وجود لیبل بروی آن نمی توان اجازه مصرف را به آن محصول داد، نکته بعد، بررسی ماهی از نظر بو و فساد ماهی است تا از عدم دیفراست شدن آن اطمینان حاصل گردد، نکته دیگر دمای نگهداری ماهی است که باید حداقل (18-  تا 40-) درجه باشد در این دما      می توان ماهی را به مدت 7 تا 8 ماه حداکثر نگهداری شود.

یکی از وظایف سردخانه ها در تماس بودن با دامپزشکی است و گزارش نمودن محموله های مشکوک و غیره به شبکه دامپزشکی می باشد تا کارشناسان آن محموله را بررسی نموده و اجازه خروج یا عدم خروج و یا معدوم کردن آن را صادر نمایند و در این مدت سردخانه موظف است که اجازه خروج را از سردخانه به صاحب محموله ندهد تا زمانی که وضعیت آن مشخص گردد، در مورد سایر محصولات خام دامی (گوشت و مرغ) نیز باید دما حداقل بین 34- تا 40- درجه باشد.

و شرایط نگهداری آن نیز به این صورت است که آنها را باید در ظروف فلزی یا ظرفی دیگر قرار داد و آنها را در باکسهای مجزا چیده و در سردخانه قرار داد.

×× واحدهای پخش و یا طبخ مواد خام دامی :

شاید یکی از مهمترین وظایف واحد نظارت کنترل بر اماکن پخش و یا طبخ مواد غذایی خام دامی می باشد که از نظر بهداشتی بسیار حائز اهمیت می باشد چون بیشترین مشکلات بهداشتی در این واحدها صورت می گیرد، این اماکن و واحد ها شامل :

مراکز پخش گوشت قرمز مانند قصابی ها و مراکز پخش مرغ و تخم مرغ و مراکز پخش ماهی و مراکز طبخ مواد غذایی مانند : رستورانها، هتل ها و ...، عمل بازرسی به صورت روزانه در مناطق مختلف شهر انجام گرفته و با موارد تخلف برخورد صورت می گیرد.

× مراکز پخش گوشت قرمز :

اولین نکته قابل بررسی در این اماکن، داشتن مهر دامپزشکی بروی لاشه ها و بررسی مهر از نظر جعلی نبودن مهر و بررسی اینکه گوشت بیشتر از 48 ساعت در آن مکان باقی نمانده باشد مگر در دمای 18- ، دیگر مورد بررسی یخچال ها از نظر وجود گوشت نامناسب در آنها و عدم وجود گوشت چرخ کرده از قبل آماده شده در محل و ضبط گوشت چرخ کرده شده از پیش آماده شده (گوشت چرخ کرده باید در مقابل چشم مشتری و از گوشت معین تهیه گردد) و همچنین لاشه ها نباید خارج از یخچال نگهداری شوند، نکته دیگر اینکه گوشت چرخ کرده نباید در دمای 4 درجه بیش از 48 ساعت نگهداری گردد.

مراکز پخش مرغ تازه روز :

اولین نکته ، مرغ ها باید در داخل پلاستیک مخصوص و درب بسته باشند که این پلاستیک نیز باید دارای مشخصات شرکت تهیه کننده باشد و روی آن تاریخ تولید و انقضاء وجود داشته باشد که در مورد مرغ تازه، حداکثر مدت زمان نگهداری در دمای 4 درجه، 72 ساعت می باشد و بعد از این زمان غیر قابل فروش است.

در مورد آلایش های موجود در این اماکن باید به تاریخ تولید توجه نمود که حداکثر مدت نگهداری آنها 48 ساعت می باشد و در غیر این صورت غیر قابل فروش خواهد بود و باید جمع آوری گردد.

واحدهای طبخ مواد خام دامی :

از این گونه مکان ها باید با دقت بیشتر بازرسی به عمل آورد که شامل : رستورانها، هتل ها، طباخی ها و مراکز پخش آلایش می باشد، برای بازرسی باید ابتدا به بررسی یخچال های آن مکان پرداخت  و در آن به دنبال گوشت های مانده ویا نامرغوب بود و همچنین مرغ ها باید در بسته بندی قرار داشته باشند و روی آنها نیز لیبل وجود داشته باشد و در صورت عدم وجود لیبل یا مشخص نبودن محل تهیه گوشت ها باید تمام آنها جمع آوری گردند.

در طباخی ها باید به بررسی کله و پاچه های موجود در یخچال پرداخت تا دچار فساد و یا ماندگی نشده باشند و نیز بررسی بشود که در روی کله برشهای مخصوص بازرس کشتارگاه وجود داشته باشد.

در مراکز پخت آلایش نیز باید بررسی کرد که آیا این آلایش ها از کشتارگاه تهیه شده یا خیر، که این تشخیص نیز با بررسی برشهای روی آلایش ها مشخص    می گردد و نیز آلایش ها بیش از 48 ساعت نمانده باشد.

مراکز فروش ماهی :

به علت اینکه ماهی در شرایط نامناسب به سرعت فساد پیدا خواهد کرد و حائض اهمیت می باشد و باید در نگهداری آن نهایت دقت به عمل آید، اولین نکته، بررسی یخچال ها می باشد که نباید از ماهی انباشته باشد تا دمای کافی به همه ماهی ها برسد. دمای نگهداری ماهی حداقل (18-) درجه می باشد، یکی از نکات مهم در بررسی ماهی ها، عدم  دیفر است شدن ماهی می باشد، ماهی باید دارای لیبل و تاریخ تولید و انقضاء باشد و یا حداقل مشخص باشد از کجا تهیه شده است نکته دیگر این که در فصول گرم باید ماهی ها از معرض نور مستقیم آفتاب به دور باشند.

بخش دوم :

«پست حومه و واکسیناسیون»

دومین بخش کارآموزی، واحد واکسیناسیون اداره دامپزشکی مشهد بود، یکی از واحدهای مهم در دامپزشکی ، واحد واکسیناسیون می باشد، زیرا اولین شعار در دامپزشکی پیشگیری می باشد که بهتر از درمان است و از بوجود آمدن ضررهای اقتصادی و یا جانی در دام و انسان جلوگیری به عمل می آورد، این واحد مسئولیت واکسیناسیون تمام دامهای منطقه را برعلیه بیماریهای واگیردار و مشترک بین دام و انسان را برعهده دارد که این کار نیز توسط اکیپ های واکسیناسیون به انجام می رسد.

در اولین روز کارآموزی، برنامه واکسیناسیون گاوها و گوساله های منطقه بر علیه بیماری بروسلوز (تب مالت) برعهده اکیپ ها گذارده شد، این واکسیناسیون به صورت رایگان و خانه به خانه صورت گرفت.

در برنامه واکسیناسیون علیه بروسلوز از دو نوع واکسن استفاده می گردد که شامل : واکسن (S19) است که خود شامل واکسن بروسلوز D ، F و واکسن بروسلوز D ، R می باشد که هریک دارای موارد استفاده متفاوت می باشد که به بررسی این تفاوت ها می پردازیم :

واکسن بروسلوز S19 (F.D) :

این واکنس به گوساله های 3 تا 6 ماهه تزریق می گردد، نکته مهم این می باشد که این واکسن تنها به گوساله های ماده تزریق می گردد، و علت این است که دام ماده، هنگام آبستنی می توانند بیماری بروسلوز را به راحتی به گوساله خود منتقل کند و دوم اینکه جفت دام هنگام زایمان و بعد از زایمان می تواند به راحتی محیط را به این بیماری آلوده کند و همچنین ترشحات زایمانی از این موضوع استثنا نمی باشند و آنها نیز بیماری را به راحتی منتقل می کند و علت دیگر نیز انتقال این بیماری از شیر دام آلوده می باشد.