مراحل مختلف ساختن یک ساختمان
بازدید زمین و ریشه کنی
قبل از شروع هر نوع عملیات ساختمانی باید زمین محل ساختمان بازدید شده و وضعیت و فاصله آن نسبت به خیابانها و جاده‌های اطراف مورد بازرسی قرار گیرد و همچنین پستی و بلندی زمین با توجه به نقشه ساختمان مورد بازدید قرار گرفته در صورتیکه ساختمان بزرگ باشد پستی و بلندی و سایر عوارض زمین می‌باید بوسیله مهندسین نقشه بردار تعیین گردد و همچنین باید محل چاه‌های فاضل آب و چاه آبهای قدیمی و مسیر قنات‌های قدیمی که ممکن است در هر زمینی موجود باشد تعیین شده و محل آن نسبت به پی سازی مشخص گردد و در صورت لزوم می‌باید این چاه‌ها با بتون و یا شفته پر شود و محل احداث ساختمان نسبت به زمین تعیین شده و نسبت به ریشه کنی (کنون ریشه‌های نباتی که ممکن است در زمین روئیده باشد) آن محل اقدام شود و خاکهای اضافی به بیرون حمل گردد و بالاخره باید شکل هندسی زمین و زوایای آن کاملاً معلوم شده و با نقشه ساختمان مطابقت داده شود.
پیاده کردن نقشه
پس از بازدید محل و ریشه کنی اولین قدم در ساختن یک ساختمان پیاده کردن نقشه می‌باشد. منظور از پیاده کردن نقشه یعنی انتقال نقشه ساختمان از روی کاغذ بروی زمین بابعاد اصلی (یک به یک). بطوریکه محل دقیق پی‌ها و ستونها و دیوارها و زیرزمین‌ها و عرض پی‌ها روی زمین بخوبی مشخص باشد. و همزمان با ریشه کنی و بازدید محل باید قسمتهای مختلف نقشه ساختمان مخصوصاً نقشه پی کنی کاملاً مورد مطالعه قرار گرفته بطوری که در هیچ قسمت نقطه ابهامی باقی نماند. و بعداً اقدام به پیاده کردن نقشه بشود.
باید سعی شود حتماً در موقع پیاده کردن نقشه از نقشه پی کنی استفاده گردد. برای پیاده کردن نقشه ساختمانهای مهم معمولاً از دوربین‌های نقشه برداری استفاده می‌شود. ولی برای پیاده کردن نقشه ساختمانهای معمولی و کوچک از متروریسمان بنائی که به آن ریسمان کار هم می‌گویند استفاده میگردد. برای پیاده کردن نقشه با متروریسمان کار ابتدا باید محل کلی ساختمان را روی زمین مشخص نموده و بعد با کشیدن ریسمان در یکی از امتدادهای تعیین شده و ریختن گچ یکی از خطوط اصلی ساختمان را تعیین می‌نمائیم.
برای اینکه مطمئن بشویم زوایای بدست آمده اطاقها قائمه می‌باشد باید دو قطر هر اطاق را اندازه بگیریم. چنانچه مساوی بودند آن اطاق گوینا می‌باشد. به این کار اصطلاحاً چپ و راست می‌گویند. البته چنانچه در این مرحله اطاقها در حدود 3 الی 4 سانتی متر ناگوینا باشد اشکالی ندارد زیرا با توجه به اینکه پی ها همیشه قدری پهن تر از دیوارهای روی آن می‌باشند لذا در موقع چیدن دیوار میتوان ناگوینائیها را برطرف نمود بطور کلی باید همیشه توجه داشت که پیاده کردن نقشه یکی از حساس ترین و مهم ترین قسمت اجرا یک طرح بوده و کوچکترین اشتباه در آن موجب خسارتهای فراوان می‌شود.
رپر
با توجه به اینکه هر نقطه از ساختمان نسبت به سطح زمین دارای ارتفاع معینی می‌باشد که باید در طول مدت اجرا در هر زمان قابل کنترل باشد. برای جلوگیری از اشتباه قطعه با ابعاد دلخواه (مثلاً 40 40 با ارتفاع 20 سانتی متر) در نقطه‌ای دورتر از محل ساختمان می‌سازند بطوریکه در موقع گودبرداری و یا پی کنی با آن آسیب نرسد و در طول مدت ساختمان تمام ارتفاعات را با آن می‌سنجد به این قطعه بتنی اصطلاحاً رپر می‌گویند.
در بعضی ساختمانهای کوچکتر روی اولین قسمتی که ساخته می‌شود (مانند اولین ستون) علامتی می‌گذارند و بقیه ارتفاعات را نسبت به آن می‌سنجند.
گودبرداری
بعد از پیاده کردن نقشه و کنترل آن در صورت لزوم اقدام به گودبرداری می‌نمایند. گودبرداری برای آن قسمت از ساختمان انجام می‌شود که در طبقات پایین تر از کف طبیعی زمین ساخته می‌شود، مانند موتورخانه‌ها و انبارها و پارکینگ‌ها و غیره. در موقع گودبرداری چنانچه محل گودبرداری نباشد از وسائل معمولی مانند بیل و کلنگ و فرقون (چرخ دستی) استفاده میگردد.
برای این کار تا عمق معینی که عمل پرتاب خاک با بیل به بالا امکان پذیر است (مثلاً 2 متر) عمل گودبرداری را ادامه می‌دهند و بعد از آن پله‌ای ایجاد نموده و خاک حاصله از عمق پایین‌تر از پله را روی پله ایجاد مثلاً ریخته و از روی پله دوباره به خارج منتقل می‌نمایند.
برای گودبرداریهای بزرگتر استفاده از بیل و کلنگ مقرون به صرفه نبوده و بهتر است از وسایل مکانیکی مانند لو در و غیره استفاده شود. در اینگونه موارد برای خارج کردن خاک از محل گودبرداری و حمل ان به خارج کارگاه معمولاً از سطح شیب دار استفاده میگردد. بدین طریق که در ضمن گودبرداری سطح شیبداری در کنار گودبرداری عبور کامیون و غیره ایجاد میگردد که بعد از اتمام کار، این قسمت وسیله کارگر برداشته می‌شود.
تا چه عمقی گودبرداری را ادامه می‌دهیم
ظاهراً حداکثر عمق مورد نیاز برای گودبرداری تا روی پی می‌باشد. بعلاوه چند سانتی متر بیشتر برای فرش کف و عبور لوله‌ها (در حدود 20 سانتی متر که 6 سانتی متر برای فرش کف و 14 سانتی متر برای عبور لوله می‌باشد) که در این صورت می‌یابد محل پی‌های نقطه‌ای یا پی‌های نواری و شناژها را با دست خاک برداری نمود.
ولی بهتر است که گودبرداری را تا زیر سطح پی‌ها ادامه بدهیم، زیرا در این صورت اولاً برای قالب بندی پی‌ها آزادی عمل بیشتری داریم. در نتیجه پی‌های ما تمیزتر و درست تر خواهد بود. و در ثانی می‌توانیم خاک حاصل از چاه کنی و همچنین نخاله‌های ساختمان را در فضای ایجاد شده بین پی‌ها بریزیم که این مطلب از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه می‌باشد، زیرا معمولاً در موقع گودبرداری کار با ماشین صورت می‌گیرد در صورتیکه برای خارج نمودن نخاله‌ها و خاک حاصل از چاه فاضل آب از محیط کارگاه می‌باید از وسایل دستی استفاده نمائیم که این امر مستلزم هزینه بیشتری نسبت به کار با ماشین می‌باشد.
البته در مورد پی‌های نواری این کار عملی نیست زیرا معمولاً پی سازی در پی‌های نواری باشفته آهک می‌باشد که بدون قالب بندی بوده و شفته در محل پی های حفر شده ریخته می‌شود در این صورت ناچار هستیم در ساختمان‌هایی که با پی نواری ساخته می‌شود اگر به گودبرداری نیاز داشتیم گودبرداری را تا روی پی ادامه دهیم.
شیب دیواره‌های محل گودبرداری (اندازه زاویه a)
برای جلوگیری از ریزش دیواره‌های محل گودبرداری به داخل گود، معمولاً دیواره اطراف باید دارای شیب ملایم مانند شکل زیر باشد که با خط عمود زاویه‌ای به اندازه a می‌سازد اندازه این زاویه بستگی به نوع خاک محل گودبرداری دارد.
هر قدر خاک محل سست‌تر و ریزشی‌تر باشد اندازه زاویه a بزرگتر خواهد شد. جدول زیر اندازه زاویه a را برای خاکهای مختلف تعیین می‌نمایند.
توجه به این مطلب ضروری می‌باشد که چون فاصله بین دیوار محل گودبرداری و دیوار ساختمان یعنی همین فاصله که بوسیله زاویه a ایجاد می‌شود می‌باید با مصالح ساختمانی مانند شفته و یا بتون مگر و غیره پر شود که این خود مستلزم هزینه می‌باشد. لذا هر قدر این زاویه کوچکتر باشد از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه است.
استفاده از دیوارهای مانع
چون ایجاد شیب مورد لزوم موجب کار اضافی برای حمل خاک بیشتر به خارج و انتقال مجدد آن بعد از ساختن دیوار مورد لزوم به پشت دیوار است لذا برای جلوگیری از پرداخت هزینه بیشتر و عدم انجام کار اضافی در موقع گود برداری در زمینهای سست بعضی وقتها در صورت امکان اقدام به ایجاد دیوارهای مانع می‌نمایند. دیوارهای مانع اداری انواع مختلف می‌باشد.
دیوارهای مانع چوبی
این نوع دیوارها از تخته‌هایی به عرض 20 الی 30 سانتی متر و ضخامت 4 الی 5 سانتی متر تشکیل شده است. این تخته‌ها را در اطراف محل گودبرداری می‌کوبند و عمل کوبیدن را معمولاً با چکشهای مکانیکی انجام می‌دهند و آنرا مدت بیشتر از عمق مورد نیاز در زمین می‌کوبند نظر به این که این تخته‌ها در موقع عبور از لایه‌های مختلف زمین ممکن است به قطعات سنگی برخورد نموده و بشکند و به قسمتهای انتهایی این تخته‌ها صفحات فولادی نوک نیز نصب می‌نمایند تا هم از شکستن آنها جلوگیری نموده و هم عمل فرو رفتن آنها در زمین آسانتر شود.
دیوارهای مانع فلزی
برای ایجاد دیوارهای مانع گاهی اوقات بجای استفاده از تخته از صفحات فلزی که دارای ضخامت کمتری بوده و در نتیجه بهتر در زمین فرو میرود و قدرت مقاومت آن نیز بیشتر است استفاده می‌نمایند.
خروج آب از محل گودبرداری
چنانچه در موقع گودبرداری در زمینهایی که آبهای تحت الارضی در سطح‌های بالا قرار دارد در محل گودبرداری آب جمع شود بهتر است که حوضچه کوچکی در وسط گود حفر نموده و آبهای حاصله را به این حوضچه هدایت نمائیم و بعداً آبهای جمع شده را با توجه به سرعت جمع شدن بوسیله سطل و یا پمپ بخارج منتقل کنیم.
پی کنی
اصولاً پی کنی به دو دلیل انجام می‌شود .
دسترسی به زمین بکر
با توجه به اینکه بار ساختمان بوسیله دیوارها یا ستونها به زمین منتقل می‌شود در نتیجه ساختمان باید روی زمینی که قابل اعتماد بوده و قابلیت تحمل بار ساختمان را داشته باشد بنا گردد. برای دسترسی به چننی زمینی ناچار به ایجاد پی برای ساختمان می‌باشیم.
برای محافظت پایه ساختمان
برای محافظت پایه ساختمان و جلوگیری از تأثیر عوامل جوی در پایه ساختمان باید پی سازی نمائیم. در این صورت حتی در بهترین زمینها نیز باید حداقل پی هائی به عمق 40 تا 50 سانتی متر حفر کنیم.