گزارش کارآموزی بررسی سیستم تولید برق در شرکت برق تهران

تاریخچه برق در تهران

به منظور ارائه تصویر روشنی از تکامل تدریجی برق شهری در تهران از لحظه ورود تا کنون که سابقه‌ای نزدیک به یک قرن دارد 1379 1285 و همچنین برای نشان دادن سیر تحولات و عملکرد شرکت برق منطقه‌ای تهران به زبان آمار و ارقام که تاکنون 35 سال فعالیت خود را پشت سر گذاشته و امروز به عنوان بزرگترین و ریشه دارترین مؤسسه دست‌اندر کار برق در جمهوری اسلامی ایران می‌باشد، تاریخچه حاضر تهیه گردیده است.

اطلاعات مندرج در این قسمت از منابع مختلف از جمله اسناد و مدارک وکارنامه‌های سالهای گذشته و سایر منابع در دسترس گردآوری شده است پس از بازنگری و بررسیهای لازم به صورت نوشتار، نمودار و جدول‌های در این کتابچه ارائه گردیده است. به طور کلی هدف از تهیه این کتابچه در اینکه برق تهران چگونه از گذشته دور جائی که امروز رسیده است می‌باشد.

دوره زمانی که برای نشان دادن این آمارها در نظر گرفته شده به شش دوره به ترتیب زیر تقسیم بندی گردیده است:

دوره اول قبل از تشکیل و تأسیس شرکت برق منطقه‌ای تهران 1343 –1285

 دوره دوم از سال آغاز به کار شرکت برق منطقه‌ای تهران تا شروع انقلاب اسلامی 1357-1344

 دوره سوم از بعد از انقلاب اسلامی تا سال شروع برنامه اول توسعه 1367-1358

 دوره چهارم سالهای برنامه اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران 1373-1368

  دوره پنجم سالهای برنامه اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران 1378-1374

 دوره ششم نخستین سال برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران 1379

بنابر روایت آمار و اطلاعات، در دوره اول یعنی از سال 1258 که نخستین کارخانه برق شهری توسط مرحوم حاج حسین امین الضرب در خیابان چراغ برق تهران (امیر کبیر کنونی) به کار افتاد تا تأسیس شرکت برق تهران در سال 1344 یعنی پس از گذشت 60 سال نه تنها پیشرفت قابل ملاحظه‌ای در وضعیت برق تهران رخ نداد بلکه در سطح کشورنیز برق پیشرفت قابل توجهی نداشت چنانکه در سال 1344میزان قدرت نامی نیروگاههای زیر پوشش وزارت آب و برق در حد  532 مگاوات، تولید کل انرژی برق حدود یک میلیارد کیلووات ساعت و تعداد کل مشتریان برق فقط در حد 650 هزار مشترک بود.

در دوره‌های بعد به ویژه در دوره سوم علی رغم مشکلات فراوانی که ناشی از جنگ ناخواسته و محاصره اقتصادی بر سر راه توسعه برق وجود نداشت، برق تهران به همت مدیران، مهندسان، کارشناسان، تکنسینها و کارگران خود موفق شد به راه خود ادامه دهد و با پشت سر گذاشتن این دوره بر مخاطره در دوره‌های بعد تلاش گسترده‌ای در جهت تحقق اهداف برنامه‌های اول، دوم و سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی  جمهوری اسلامی ایران و سیاستهای راهبردی وزارت نیرو به عمل آورد.

اهداف کلی برنامه‌های مذکور عبارتند از:

تأمین برق مطمئن و مورد نیاز مشترکان، بهره برداری بهینه و اقتصادی از تأسیسات برق، راهکارهای عملی برای افزایش کارائی کارکنان، کاهش هزینه‌ها، بهبود مدیریت مصرف، صرفه جویی و استفاده منطقی از انرژی برق، نیل به خود کفائی و اداره اقتصادی تأسیسات برق، گسترش تحقیقات و آموزشهای کاربردی و … در جهت تحقق اهداف ذکر شده برق منطقه‌ای اقداماتی به شرح زیر را به انجام رسانده و در حال ادامه راه برای رسیدن به اهداف تعیین شده در برنامه سوم توسعه است:

بهبود برنامه‌های نگهداری و تعمیرات نیروگاههای زیر پوشش، اصلاح و متعادل نمودن شبکه‌های انتقال، فوق توزیع به منظور کاهش تلفات، تسریع در عملیات برقراری انشعابهای متقاضیان جدید، تامین برق مشترکان با ولتاژ و فرکانس استاندارد، اصلاح سیستم محاسبه و وصول بهای برق مصرفی مشترکان، تامین تجهیزات شبکه‌های توزیع از صنایع داخلی، آموزش و رشد سطح دانش کارکنان، ایجاد واحدهای ارتباط مردمی برای آگاهی از نقطه نظرها و خواسته‌های مصرف کنندگان برق، بهبود روشهای خبردهی و خبرگیری نظیر راه‌اندازی تلفن گویا، استقرار سیستمهای سخت افزاری و نرم افزاری و …

آمار و ارقام ارائه شده خود گواه صادقی است از پیشرفتهای حاصل شده که در طی سالهای گذشته به ویژه در سالهای اخیر با تلاش و کوشش مدیران و کارکنان برق تهران و شرکتهای وابسته به دست آمده است.

به منظور تامین برق مصرفی استان‌های تهران و قم در سال 1382 که نسبت بع سال قبل به میزان 7/9 درصد رشد دانسته است. برق تهران با تلاش و کوشش صادقانه مجموعه کارآمد خود و با هدف برقراری برق مطمئن و فراگیر، اقدامات موثری را به مرحله اجرا درآورده است.

کارنامه‌ای که پیش رو دارید با عنوان برق از نگاه آمار در سال 1382 قصد دارد تا تصویری از این تلاش را در قالب آمار و شاخص‌های فنی در معرض قضاوت مردم و مسئولین محترم قرار دهد.

تراکم بالای جغرافیایی و نیز اهمیت ویژه اقتصادی، اجتماعی و سیاسی منطقه تحت پوشش برق تهران، ما را بر آن داشته است تا با انجام برنامه‌ریزی‌های دقیق و استقرار سیستم‌های نوین مدیریتی خصوصاً برون سیاری و تمرکز زدایی، موجبات افزایش کیفیت خدمات و شاخص‌های بهره وری را فراهم آوریم.

از سوی دیگر در سال 1382 با ایجاد بازار در صنعت برق کشور، این شرکت با در اختیار داشتن بیش از 25 درصد از تأسیسات و تجهیزات همگام با سایر شرکت‌های برق منطقه‌ای، در این عرصه پیشتاز شده است تا بتواند در هموار نمودن بسترهای توسعه اقتصادی کشور سهم خود را به محو مطلوبی ایفا نماید.

مروری کوتاه بر سیر تحولات برق در تهران

شهر بزرگ تهران از حدود دو قرن بیش پایتخت ایران بوده است و به سبب نقش و موقعیت اداری و جغرافیای برجسته‌اش اولین مولد برق در تهران به قدرت تقریبی 3 کیلووات حدود 15 سال پیش در سال 1264 هجری شمسی درست 3 سال بعد از موسسه برق تجاری توماس ادیسون که برای تامین روشنایی بخشی یکی از خیابانهای شهر نیویورک ایجاد شده بود، به منظور تامین روشنایی بخشی از کاخ سلطنتی ناصر الدین شاه قاجار، برای نخستین بار در این شهر مورد بهره برداری قرار گرفت.

19 سال بعد در سال 1283 هجری شمسی امتیاز تأسیس کارخانه برق در تهران به یکی از تجار خوش نام آن زمان مرحوم حاج حسین امین الضرب واگذار گردید. این کارخانه در سال  1285 درست  6 ماه بعد از صدور فرمان مشروطیت با یک ماشین بخار بیستونی با 3 دیگ بخار که سوخت آن زغال سنگ بود با مولدی به قدرت 400 کیلو وات ساخت کارخانه آ.ا.گ. از کشور آلمان با ولتاژ 380/220 ولت آماده بهره‌برداری و پذیرش مشترکان شد. محل این کارخانه در خیابان چراغ برق تهران (امیر کبیر کنونی) قرار داشت که فقط برای تأمین روشنایی شبها بین 5 تا  7 ساعت کار می‌کرد. ماشین بخار دیگری با مولدی به قدرت 100 کیلو وات بعدها به آن اضافه شد. از اوایل سالهای 1300به بعد دو دستگاه نیم دیزل به قدرت 5 اسب بخار ساخت کارخانه (انگوبلژیک کمپانی) در همان محل نصب گردیده و به ظرفیت کارخانه امین الضرب افزوده شد.

در این سالها به تدریج با آگاهی و علاقمند شدن بخش خصوصی به مزایای برق، رفته رفته شرکتهای خصوصی برای تولید، توزیع و فروش برق ایجاد شد. در همین دوران برخی از کارخانه‌های صنعتی جدیدالتأسیس هم دارای مولد برق اختصاصی شدند. در سال 1310 برای نخستین بار، شبانه روزی کردن برق درتهران در میان دولتمردان آن زمان مطرح گردیده و اقدامات اولیه برای تحقیق آن صورت گرفت تا آنکه بعد از گذشت 6 سال بالاخره در تاریخ 25/6/1316 یک نیروگاه بخاری ساخت کارخانه اشکودا از کشور جکسلواکی با 4 واحد 1600 مگاواتی جمعاً به قدرت 6400 کیلو وات در محل کنونی شرکت برق منطقه‌ای تهران واقع در میدان شهدا نصب گردیده و زیر نظر شهرداری تهران بهره‌برداری از آن آغاز گردید.

در فاصله سالهای 1320-1318 به ویژه اردیبهشت ماه سال 1319 که رادیو تهران شروع به کار کرد، استفاده از برق مخصوصاً برای شنیدن اخبار جنگ از رادیو با استقبال مردم روبرو گشت و به ناچار برای جبران کمبود نیرو از برق اضافی کارخانه‌های سیلو،سیمان تهران و پادگان سلطنت آباد کمک گرفته شد. بر اساس آمارهای موجود میزان تولید برق‌زا 5/10 میلیون کیلو وات ساعت در ساعت 1317 به 5/15 میلیون کیلو وات ساعت در سال 1318 رسیده بود که با منظور کردن 5/1 میلیون کیلو وات ساعت تولید برق کارخانه حاج امین‌الضرب جمع تولید برق در آن سال به 17 میلیون کیلو وات ساعت رسید. جمعیت تهران در آن سال 45000 نفر بود که بدین ترتیب میزان تولید سرانه برق سالانه به حدود 38 کیلو وات ساعت رسیده بود.

در سالهای قبل از سال 1315 مسئولیت تهیه، نصب، تعمیر و نگهداری تأسیسات مربوط به روشنایی خیابانها به عهده‌ واحدی به نام (اداره روشنایی) که در شهرداری تهران ایجاد شده بود قرار داشت. ولی واحد مستقلی که به عهده‌دار برنامه‌ برای تأمین برق مورد نیاز مردم و توسعه تأسیسات برق در آینده باشد وجود نداشت. با افزایش تقاضای روز افزون برق و رشد تدریجی مصرف، ایجاد یک موسسه مستقل که عهده‌دار این وظیفه باشد احساس گردید و به همین خاطر در 25 مهر ماه سال 1315 یک مؤسسه مستقل به نام (مؤسسه برق تهران) زیر نظر شهرداری به وجود آمد. این مؤسسه در واقع با اهداف و شرح وظایف گسترده جایگزین اداره روشنایی شهرداری شد.

به علت افزایش تقاضا، کمبود برق در تهران روز به روز بیشتر احساس می‌شد اما در طی سالهای جنگ جهانی دوم به سبب اشغال ایران از سوی متفقین و آشفتگی اوضاع سیاسی داخلی و عدم امکان ساخت تجهیزات نیروگاهی در داخل کشور مشکلات حمل قطعات نیروگاهها از خارج کشور، امیدی به نصب نیروگاههای جدید وجود نداشت تا آنکه پس از پایان جنگ و پیش از خروج متفقین از ایران 4 دستگاه مولد 2000 کیلو واتی جمعاً به ظرفیت 8000 کیلو وات ساعت کارخانه (وستینگهاوس) از ارتش آمریکا خریداری گردیده و در ضلع شمالی مولدهای اشکودا نصب شد و بهره‌برداری از آنها در مهرماه سال 1327 آغاز گردید. احداث این نیروگاهها و حتی استفاده از برق مازاد کارخانه‌های دولتی از جمله سیمان، سیلو، دخانیات، سلطنت آباد و راه‌آهن نیز تکافوی پاسخگویی به نیازهای برق تهران را نمی‌کرد. چنان که در زمستان سال 1328 کمبود نیروی برق در تهران به طور کامل محسوس شد و به همین خاطر پس از مطالعات و بررسیهای به عمل آمده مسؤولان ذیربط در طی سالهای 1332 و 1333 اقدام به خرید 3 دستگاه مولد دیزلی هر یک به قدرت 1300 کیلو وات و در مجموع به قدرت 3900 کیلو وات، از کارخانه (نردبرگ) آمریکا نمودند. این مولدها هم در ضلع شمال غربی مولدهای اشکودا نصب شده و در طی سالهای 1334 و 1335 مورد بهره‌برداری قرار گرفتند.

اولین گام اساسی برای تامین برق تهران

در اواخر سالهای برنامه اول هفت ساله عمرانی کشور 1333 1327 اولین گام اساسی برای تأمین برق منطقه تهران برداشته شد.

چنانکه در بهمن ماه سال 1333 قراردادی با شرکت آلستوم فرانسه برای خرید و نصب دستگاه توربین بخاری هر یک به قدرت نامی 5/12 مگاوات و در مجموع به قدرت 50 مگاوات به امضا رسید تا در بیرون شهر تهران به سمت شمال غربی و در نزدیکی روستایی طرشت نصب گردد. بهره‌برداری از اولین واحد این نیروگاهها تا امروز که پیش از 40 سال از افتتاح آن می‌گذرد و سر پا و در حال بهره‌برداری است. در سال 1334 دولت وقت با خرید دو دستگاه توربین بخار هر یک به قدرت 5 مگاوات و در مجموع به قدرت 10 مگاوات موافقت کرد و قرارداد خرید این دو دستگاه توربین در بهمن ماه همان سال با شرکت (وستینگهاوس) به امضا رسید. یکی از مولدهای 5 مگاواتی وستینگهاوس با ملحقات آن هم اکنون درموزه صنعت برق ایران که در سالن همین نیروگاه تأسیس شده موجود است. این نیروگاه 10 سال پس از شروع کار بعد از راه‌اندازی نیروگاه بخاری بعثت (فرح آباد) به علت عدم نیاز و سر و صدای زیادی که در محل سکونت ایجاد کرد به حال تعطیل در آمد.

احداث سد کرج

در پایان 1338 مجموع ظرفیت نصب شده مولدهای برق دولتی در تهران 78300 کیلووات رسید. اما به دلیل افزایش روز افزون جمعیت و احداث کارخانه‌ها و صنایع جدید در تهران متأسفانه این میزان نیرو پاسخگوی نیازها نبود و به همین خاطر طرح احداث سد بر روی رودخانه‌ کرج و بهره برداری از نیروی آب رودخانه مذکر به منظور تولید انرژی برق که از سال 1328 قرار دادن با یک شرکت فرانسوی منعقد شده بود توسط سازمان برنامه و بودجه فعال گردیده و به توسط شرکت مورسین نود سن به انجام رسید و در تاریخ سوم آبان 1340 بهره برداری از نیروگاه آبی سد کرج (امیر کبیر فعلی) آغاز گردید. این نیروگاه متشکل از 3 واحد 5/45 مگاواتی جمعاً به قدرت 91 مگاوات بود که انرژی برق تولیدی آن از طریق یک خط انتقال نیروی 132 کیلوواتی تدو مداره به طول 54 کیلومتر به محل نیروگاه طرشت انتقال می‌یافت.