گزارش کارآموزی مبارزه بیولوژیک - سازمان جهاد کشاورزی- مدیریت حفظ نباتات استان گلستان ( انسکتاریوم و کلینیک بیماری های گیاهی )

مراحل انجام شده در انسکتاریوم :

شناخت زنبور براکون و نحوه تاثیر آن:

زنبور براکون از خانواده Braconidae واکتوپارازیت می باشد. حشره ماده بطول 4-3 میلیمتر بوده و چشم های سیاه و براقی در فرق سر دارد. رنگ عمومی بدن این حشره زرد حنایی ولی قسمت هایی از سر و قسمت زیرین سینه بهرنگ قهوه ای است. در ابتدای فصل بعلت سرما تیره رنگ ولی هرچه دما بالا رود روشن تر می گردد. شکم زنبور ماده بعلت بارور بودن متورم می باشد. مهمترین فرق بین زنبور براکون مادهو زنبور نر در وجود تخمریز در زنبور ماده و اختلاف طول شکمهاست. زنبور ماده دارای شاخک 16 مفصلی ولی نرها کلا 21 مفصلی می باشند. تخم ریز ماده ها در حالت عادی از نصف طول بدن حشره بزرگتر است ولی در موقع نیش زدن میزبان بلندتر می شود.این زنبور به میزبانهای متحرک حمله می کند.

طول عمر ماده ی جفت گیری نکرده 20 روز ولی ماده های جفت گیری کرده تا 60 روز هم می رسد. برای تکثیر انبوه زنبور براکون از میزبانهایی استفاده می شود که حائز شرایط زیر باشند:

براحتی قابل پرورش باشند

اقتصادی باشند

امکان پرورش داشته باشند

میزبانهای مهم براکون برای تکثیر انبوه:

Epmestia kuhniellu – پروانه آرد

Coreyracophala nica پروانه بید برنج

Galleria melonell – پروانه موم

Plodia intor punetella – شب پره هندی

گونه های مهم زنبور براکون در ایران:

B.hebator

B.iranicus

B.lefroy

از بهترین میزبانهای زنبور براکون در طبیعت:

کرم قوزه1-Heliothis gossipiella

پیرائوستا (ساقه خوار اروپایی ذرت)   2-Ostrinia nubilalis

نحوه پارازیت کردن زنبور براکون:

حشره ماده قبل از تخمگذاری روی لارو میزبان با نیش زدن آنرا فلج می کند بدین صورت که ابتدا لوله تخمریزی خود را وارد بدن لارو نموده و نوعی سم وارد بدن کرده و آنرا فلج می کند سپس شروع به تخمگذاری بر روی بدن میزبان خود می نماید  و تخم های خود را بطور تک تک یا دسته جمعی در روی حلقه های بدن لارو قرار می دهند تخمها پس از 20 الی 24 ساعت در شرایط محیط تفریخ شده و تبدیل به لارو زنبور می شوند. زنبور براکون دارای 3 سن لاروی بوده که با تغذیه از محتویات داخل بدن میزبان حدودا پس از 3 روز بر حسب شرایط محیط تبدیل به شفیره می شود و موجب از بین رفتن لارو میزبان می گردند. این شفیره ها که در کمر لاشه میزبان درون پیله سفید و ابریشمی قرار دارند حدودا پس از 6-4 روز تبدیل به زنبور بالغ براکون می شوند. عمر زنبور نر کوتاهتر از ماده و از 5 روز تجاوز نمی کند (در شرایط آزمایشگاهی) یک زنبور ماده قادر است حدود 100 عدد لارو را نیش بزند ولی تنها نیش زدن د لیل پارازیت کردن نیست تعداد تخمها در یک دوره تخمگذاری از 1 تا 100 عدد متغیر است. دوره زندگی زنبور براکون بین 7-14 روز می باشد.

روش پرورش و تکثیر انبوه زنبور براکون:

این زنبور بطور طبیعی در نواحی جنگلی و حواشی مزارعی که کمتر دستخوش سمپاشی باشند وجود دارد. اگر آلودگی شدید نباشد بصورت طبیعی قادر به کنترل لارو میزبان در حد یک سمپاشی می باشد ولی اگر آفت دست طغیانی داشته باشد ممکن است جمعیت زنبور برای کنترل کافی نباشد. بنابراین باید اقدام به پرورش و تکثیر انبوه زنبور نموده و در صورت امکان مزرعه را از زنبور اشباع کرد. برای پرورش و تکثیر انبوه زنبور براکون اواخر فصل تابستان و اوایل فصل بهار اقدام به جمع آوری این حشره از مزارع نموده و آنرا بوسیله یکی از میزبانهای واسط که در حال حاضر بید آرد است تکثیر انبوه می کنیم.

بید آرد Ephestia kuhniella:

مشخصات ظاهری:

این آفت انباری و از خانواده Parilidac است. عرض پروانه با بالهای باز بین 20-25 میلیمتر و بالهای رویی طویل به رنگ خاکستری پر رنگ و در روی هر یک از آنها در نوار کم رنگ و لکه های تیره کوچک دیده می شود. بال های زیرین پهن تر و سفید رنگ و دارای ریشک دمایی در حاشیه بال می باشد.

لارو کامل بطول15-18 میلی متر به رنگ سفید مایل به صورتی قسمت سر و پشت سینه اول، پاهای سینه ای به رنگ قهوه ای مایل به زرد بوده و درونی هریک از حلقه های شکم لکه های کوچک سیاه رنگ  مجهزبه یک موی طویل وجود دارد. پای شکمی پنج جفت و دارای قلابهایی در حول یک دایره است.

زیست شناسی پروانه بید آرد Ephestia kuhniella

این حشره در انبارهای گرم و مساعد بطور دائم فعالیت می کند. فعالیت آن در هنگام شب بوده و در روز بدون حرکت با بالهای تپه باقی می ماند. تخم ریزی در شب و در دسته های 10 تا 20 عددی روی مواد آردی می گذارد. دوره رسته همچنین بر حسب شرایط محیط از 4-16 روز می باشد . لاروها از مواد آردی تغذیه کرده و در این فاصله 5 بار حبه عوض می کنند. دوره شفیرگی 7 تا 16 روز و پس از این مدت پروانه بالغ خارج می گردد تکامل آن تا تخم تا حشره بالغ بین 45 تا 60 روز بر حسب شرایط محیط تغییر می کند.

پرورش و تکثیر انبوه پروانه بید آرد در آزمایشگاه:

در آزمایشگاه جهت پرورش و تکثیرانبوه این حشره که بعنوان میزبان واسط زنبور پارازیتوئید براکون ،شناخته می شود از آرد غلات مانند گندم یا ذرت مخلوط با سبوس استفاده می کنند برای این منظور مقدار معینی آرد مخلوط با سبوس در طشت های مخصوص آلوده سازی به نسبت 3 به 1 می ریزند. به ازای هر کیلو آرد مصرفی 15/0 تا 17/0 تخم حشره بر روی مخلوط بطور یکنواخت می پاشند. سپس طشت ها را در اتاق انتظار که دمای آن تغییرات 125 و تغییرات رطوبت در آن 565% باشد انتقال می دهند.

تخم ها پس از تفریخ تبدیل به لارو حشره شده و لاروها جهت تغذیه به داخل توده آرد راه می یابند و در این رابطه کانال هایی درون توده ایجاد می شود بر اثر  فعالیتتوسط لاروها پس از مدتی آرد سفت و سخت شده و مخلوط مذکور نیز کیفیت غذایی اولیه را ندارد که در اینصورت 1 الی 2 بار هر تشت آلوده را تجدید محتوا نموده و مقداری آرد به مخلوط می افزایند. درجه حرارت و رطوبت محیط و تشت های آلوده شده دائما کنترل می شود. لاروها در شرایط مطلوب 4 الی 5 بار پوست اندازی می کنند. وقتی تغذیه لاروها کامل شد و مراحل رشد لاروی طی شد لاروهای سنین 4 الی 5 را که حدودا 25 الی 30 روز پس از آلوده سازی تولید می شوند در انبار زنبور براکون قرار می دهند.

پرورش و تکثیر انبوه زنبور و پارازیتوئید براکون

طشت های محتوی لاروهای درشت سن 4 و5 را به واحد پرورش زنبور براکون انتقال می دهند. پس از لاروگیری از این طشت ها بازای هر زنبور 3 لارو در ظروف مخصوص پرورش زنبور براکون در اختیار زنبور براکون قرار می دهند. در این شرایط حداقل 80% زنبور بارکون ماده و 20% نر است. زنبور براکون اکتوپارازیت ابتدا با تخمریزی خود میزبان را نیش زده و پس از فلج کردن میزبان شروع به تخم ریزی بر روی بدن میزبان می نماید. تخم ها تک تک یا در دستجات چند تایی گزارده می شود. تخم ها کشیده وپس از 12 الی 24 ساعت در شرایط آزمایشگاهی (دما 2 3 درجه) و (رطوبت 555%) تفریخ و لاروها ظاهر شده، در این شرایط لاروها مزارع به تغذیه از بدن لارو میزبان نموده و زندگی خود راکامل می کنند. زنبور براکون 3 سن لاروی دارد. پس از طی مرحله لاروی شفیره های براکون داخل پیله سینه و ابریشمی در کنار لاشه میزبان دیده می شود. در مرحله شفیرگی عملیات لاروزدایی و شفیره گیری در ظروف مخصوص انجام می گیرد و دوره شفیرگی بین 3 الی 5 روز است.

از روز هشتم به بعد لاروها پارازیت کردن  شفیره ها را به ظروف مخصوص انتقال میدهند و تدریجا زنبورهای بالغ خارج می گردد. مدت 3 الی 5 روز این ظروف محتوی شفیره زنبورهای بالغ را جدا کردن پس از تعیین و جداسازی زنبورهای نر و ماده آنها را به نسبت های معین در پروسه تکثیر وارد کرده و لارو حشره جهت تکثیر در اختیارش می گذارند.

اخیرا جهت پرورش و تکثیر انبوه زنبور براکون از کارگاههایی استفاده می کنند که کاربرد آنها از نظر انبوه سازی و جلوگیری از هزینه های کارگری و حذف بعضی از مراحل تکثیر به روش بالا مزیت دارد. زنبور براکون پارازیتوئیه بسیار قوی و با ارزش بوده، در بعضی از موارد مانند لارو سزامیا در شرایط آزمایشگاه  تا 16 عدد شفیره بدست آمده است.

شرایط رهاسازی زنبور براکون:

زنبور براکون مانند زنبور تریکو گرانا باید در شرایط خنک مانند صبح زود، یا غروب که گرمای شدید دفع شده است رهاسازی شود.

زنبورهای ذخیره شده در یخچال را چند ساعت قبل از رهاسازی از یخچال بیرون آورده و آنها را با آب عسل 10% تغذیه نموده سپس به مزرعه انتقال می دهیم.

به ازای هر هکتار معمولا 1000 عدد زنبور براکون که 80% ماده و 20% نر می باشد رها می شود، زنبورهای براکون در ظروف دربسته به مزرعه منتقل کرده، سپس در چند نقطه مزرعه در ظروف را برداشته و آنرا رها می کنند. در شرایط مطلوب شعاع پرواز زنبور براکون تا 1 کیلومتر می رسد.

زنبورهای تریکوگراما:

مشخصات مرفولوژیکی زنبور:

زنبور تریکوگراما در آخر فصل تابستان (اواخر مرداد، شهریور) از روی دستجات تخم پروانه کرم ساقه خوار برنج از مزارع برنج جمع آوری می شود. برای پرورش زنبور در انسکتاریوم لازم است میزبان واسط آزمایشگاهی مناسبی در اختیار داشته باشیم.از جمله این میزبانها پروانه بیدآرد و پروانه بید غلات را می توان نام برد که در اینجا چگونگی پرورش هر یک از دو میزبان از نظر گرامی خوانندگان می گذرد.

 1- پرورش پروانه بید غلات

این پروانه از آفات هم انباری بوده که در انبارهای غلات بخصوص گندم و جو به وفور یافت می شود. برای تولید انبوه این حشره در انسکتاریوم از جو استفاده میشود. ضروری است ابتدا جوها را پس از الک کردن با استفاده از قرص های تصعیدی ضد عفونی نماییم.