گزارش کارآموزی سوپروایزری شبکه در تامین اجتماعی شهرستان ایذه

مقدمه ای بر شبکه و ویژگی های آن

چرا شبکه؟

ناول نت ور به عنوان یک سیستم عامل

سیستم عامل شبکه چه سرویس هایی در اختیار ما می گذارد.

اجزای یک شبکه محلی

نت ور به عنوان نرم افزار سیستم عامل شبکه

محافظت از اطلاعات

چگونه امنیت شبکه، کاربران را محدود می سازد؟

تدبیر امنیتی که مدیر شبکه می تواند اعمال کند

کاربران شبکه و ویژگی های آن

چرا شبکه:

همه ما کم و بیش با سیستم عامل  MS-DOS سرو کار داریم و مفاهیم بنیادی و ضرورت استفاده از سیستم عامل را به خوبی می دانیم. یک سیستم کامپیوتری بدون وجود سیستم عامل، عملاً جسم بی جان است که به هیچ عنوان قابل استفاده نخواهد بود. سیستم عامل Dos و بسیاری از سیستم عامل های عامل مشابه دیگر برای حالت تک کاربر طراحی نشده اند. سیستم عامل تک کاربر فقط وظیفه سرویس دادن به یک کاربر خاص را بر عهده دارد که در حال استفاده از کامپیوتر است. این کاربر می تواند از برنامه های کاربردی و نرم افزارهای موجود روی سیستم و  در صورت لزوم از چاپگر، مودم، اسکنر، پلاتر و ... استفاده نمود و یا به عبارت دیگر می تواند کلیه سرویسهایی که یک سیستم عامل تک کاربر در اختیار او می گذارد را به کار گیرد. حال فرض کنید تعداد این کاربران افزایش یا برد تمامی آنها نیاز به استفاده از یکسری نرم افزارهای مشابه و دستگاههایی نظیر چاپگر، مودم، اسکنر و ... داشته باشند. در این حالت لازم است که برای هر کاربر دستگاهی مستقل با امکانات مورد نیاز فراهم شود تا کاربر بتواند به نحو مناسب عمل نماید. بدیهی است فراهم نمودن کلیه امکانات مذکور برای تمام کاربران شاغل در یک سازمان که وظایف مشابهی را انجام می دهند، مخارج هنگفتی را برای سازمان به ارمغان خواهد آورد. بالعکس اگر بتوان به نحوی این امکانات را به صورت اشتراکی در اختیار کاربران قرار داد در مخارج آن سازمان صرفه جویی خواهد شد.

در کامپیوترهای بزرگ و  کامپیوتر های کوچک به نوعی این اشتراک فراهم شده است. در این سیستم ها یک کامپیوتر مرکزی، بار تمامی این وظایف را بر دوش می کشد و سرویس های مناسب را در اختیار کلیه کاربران قرار می دهد اما با توجه به رشد روز افزون کامپیوترهای شخصی (PC) قابلیت های فراوان آنها و بالاخص ارزانتر بودن قیمت آنها در مقایسه با سیستم های فوق مناسب تر خواهد بود که این اشتراک توسط کامپیوتر های شخصی برقرار شود ایده اصلی ایجاد شبکه های محلی LAN و براین اساس بنیان گذاری شده است. در کامپیوترهای بزرگ و کوچک ترمینال های کامپیوتری فقط وظیفه برقراری ارتباط کاربر با کامپیوترهای مرکزی را بر عهده دارند. اطلاعات این ترمینالها و خطوط ارتباطی برای کامپیوتر مرکزی ارسال شده و بعد از پردازش، نتایج به دست آمده برای ترمینال ارسال خواهد شد. بدین ترتیب کلیه وظایف را کامپیوتر مرکزی به عهده می گیرد و ترمینال تنها یک وسیله برای برقراری ارتباط است. اما در LAN چنین وضعیتی برقرار نیست. در یک سیستم شبکه محلی، کامپیوتر یا کامپیوترهای مرکزی که آنها را فایل سرور می نامیم فقط وظیفه سرویس دادن را به عهده دارند. در واقع کامپیوتر مرکزی در یک شبکه محلی مجموعه ای از امکانات را به طور مشترک در اختیار تمامی کاربران قرار می دهد. بدین ترتیب به جای اینکه هر کاربر یک چاپگر، یک هارد دیسک، یک مودم و یا ... مخصوص به خود داشته باشد. امکانات مذکور از طریق فایل سرور در اختیار تمامی کاربران به نحو مناسب قرار می گیرد و با صرفه جویی در هزینه ها، تمامی کاربران خواهد توانست این امکانات مشترک را به کار گیرند.

ناول نت ور به عنوان یک سیستم عامل:

سیستم عامل نرم افزاری است که سخت افزار را برای ما قابل استفاده می سازد. هر سیستم عامل برای کاربرد و قابلیت های خاص طراحی شده است. اگر با سیستم عامل DOS آشنا باشید به خوبی می دانید که DOS در حقیقت زمینه ای است برای بهره گیری از قابلیت های یک کامپیوتر شخصی مثل برنامه های کاربردی، پایگاه داده ها مودم ها و چاپگرها. علاوه بر این DOS دارای فرمانهای مفیدی است که به عنوان ابزاری  برای کار با دستگاه به کار می روند دستوراتی از قبیل: DIR، CLS و DEL از این نمونه اند OS/2 نمونه گیری از سیستم عامل مشابه DOS می باشد. یک سیستم شبکه نیز باید دارای یک سیستم عامل باشد تا بتواند قابلیت های سخت افزار را در ارتباط با اهداف شبکه به کار گیرد. در اینجا نیز نرم افزار شبکه، برنامه های سودمندی را برای افزایش قابلیت کار با دستگاه در اختیار ما خواهد گذاشت. برای مثال اگر فراموش کرده باشید که یک فایل را کجا ذخیره کرده اید چگونه می توانید آن را پیدا کنید؟ چگونه می توانید یک نرم افزار را روی شبکه اجرا کنید؟ چگونه می توانید مسیر یک برنامه کاربردی را با نام یک درایو جایگزین کنید؟ یا در یک سیستم شبکه محلی چگونه به مجوزهای خود پی می بردید؟ تمامی پرسشهای فوق و صدها نمونه دیگر قابلیت هایی است که یک سیستم عامل شبکه در اختیار ما قرار خواهد داد.

سیستم عامل شبکه چه سرویس هایی در اختیار ما می گذارد؟

ویژگی اصلی یک شبکه محلی، تسهیم اطلاعات و منابع است. بدین ترتیب بسیاری از برنامه های کاربردی نظیر واژه پردازها، صفحات گسترده، نرم افزارهای نشر و بسیاری دیگر از قبیل براحتی می توانند اطلاعات خود را بین کاربرهای مختلف به اشتراک بگذارند. نرم افزار شبکه براحتی یک PC را به شبکه محلی اتصال داده و آن را به عنوان یک ایستگاه کاری معرفی می کنند بدین ترتیب این PC می تواند به راحتی کلیه قابلیت های شبکه را بکار گیرد و حتی از طریق پل های ارتباطی با دیگر شبکه های محلی و یا کاربران آنها ارتباط برقرار نماید. با برقراری ارتباط مناسب بین شبکه های محلی و کامپیوترهای کوچک و بزرگ، کاربران یک شبکه محلی قادر خواهند بود با اینگونه سیستم ها نیز ارتباط داشته باشند. سیستم عامل شبکه برای یک شبکه، مشابه DOS برای یک کامپیوتر شخصی است. یک PC با سیستم عامل مشابه DOS ما را قادر می سازد تا به برنامه های کاربردی، پایگاه داده ها، مودم، چاپگرها و ... دسترسی پیدا کنیم و با دادن اطلاعات خام، اطلاعات پردازش شده را به دست آوریم سیستم عامل شبکه این قابلیت ها را در اختیار تعداد زیادی کاربر که در نقاط مختلف مشغول کار هستند قرار می دهد و منابع اطلاعاتی را بین آنها به اشتراک می گذارد. بدین ترتیب به جای اینکه هر کاربر یک دیسک سخت، یک مودم، یک چاپگر ، یک برنامه کاربردی و ... داشته باشد. تمامی این امکانات مرکزی پیدا کرده و در اختیار کلیه کاربرانی که با شبکه ارتباط دارند قرار داده می شود.

اجزای یک شبکه محلی:

یک شبکه محلی از تعدادی جزء اصلی تشکیل می شود. این اجزاء پایه عبارتند از:

- کامپیوتر مرکزی یا فایل سرور(FS)

- ایستگاههای کاری (WS)

- بردهای رابط شبکه (کارت شبکه)(NIC)

- سیستم کابل کشی

- چاپگرها

- منابع تغذیه UPS

- پل های ارتباطی

- مودم

- سیستم های تهیه پشتیبان

چهار مورد اول جزء لاینفک هر شبکه کامپیوتر ی خواهند بود و بقیه موارد می توانند در عمل بکار گرفته نشوند ولی افزودن آنها به شبکه قابلیت های شبکه را افزایش خواهد داد و با رشد شبکه وجود و  بکارگیرد آنها نیز الزامی خواهد بود. فایل سرور یک pc مشابه دستگاههایی است که در ایستگاههای کاری به کار گرفته می شود اما برای افزایش کارایی، این دستگاه باید سرعت بالاتر، میزان حافظه RAM بیشتر و دیسک سخت با ظرفیت بیشتری را دارا باشد بردهای رابط شبکه یا کارت های شبکه، مدارات رابط سخت افزاری هستند که با نصب داخل PC ارتباطات بین ایستگاههای کاری و فایل سرور را از طریق سیستم کابل کشی برقرار می سازند. کارت شبکه براحتی داخل شکافهای تعبیه شده روی برد اصلی کامپیوتر قابل نصب است در داخل فایل سرور و ایستگاههای کاری کارتهای مشابهی می تواند نصب شود چاپگرها در یک سیستم به شبکه محلی برای تمامی کاربران مجاز به استفاده از چاپگر، قابل استفاده خواهد بود. در نمونه های اولیه نرم افزار شبکه، کلیه چاپگرها باید به کامپیوتر اصلی یا فایل سرور متصل می شدند اما در نمونه های جدیدتر یک چاپگر می تواند در هر نقطه ای از شبکه نصب شده باشد با توجه به اینکه اطلاعات روی دیسک سخت شبکه، اطلاعات کلیه کاربران بوده و از ارزش و اهمیت زیادی برخوردار است با استفاده از سیستم، چند دیسک سخت، کلیه اطلاعات می تواند به طور موازی روی دو یا چند دیسک سخت قرار گیرد تا در صورت از کار افتادن یکی از آنها، نسخه دیگری از اطلاعات موجود باشد. علاوه بر این استفاده از سیستم های برق اضطراری بدون وقفه (UPS) می تواند فایل سرور را در مقابل نوسانات احتمالی برق محافظت کند. در کنار کلیه این مسائل استفاده از سیستم های تهیه نسخه های پشتیبان نظیر Tape Backup و استفاده منظم از آن، سلامت اطلاعات موجود روی دستگاه را تضمین خواهد کرد.

پل های ارتباطی و مودم ها، ادوات سخت افزاری هستند که می توانند ارتباطات یک شبکه محلی با شبکه های محلی دیگر یا ایستگاه کاری که در فاصله نسبتاً دوری قرار گرفته است را برقرار سازند. بدین ترتیب شبکه های محلی موجود در مناطق مختلف می توانند با یکدیگر ارتباط داشته و تشکیل یک شبکه گسترده Wan را بدهند.

نت ور به عنوان نرم افزار سیستم عامل شبکه:

فایل سرور در یک شبکه محلی، مجری نرم افزار سیستم عامل شبکه است. زمانی که از فایل سرور، تقاضای نرم افزاری می شود؛ فایل سرور فقط وظیفه انتقال این نرم افزار را به ایستگاه کاری به عهده دارد و نرم افزار روی ایستگاه کاری اجرا خواهد شد. نرم افزار نت ور به کاربر، اطمینان محافظت از اطلاعات او را می دهد در عین حال که هر کاربر مجوزهای مختلفی در مورد دسترسی به اطلاعات خواهد داشت. نرم افزار نت ور سرویس های فایلی، سرویس های ارتباطی و سرویس های مدیریت صف را در اختیار کاربران قرار خواهد داد. سرویس فایل جدا از مفهوم دسترسی به فایل های روی دیسک سخت، این قابلیت را در اختیار کاربران قرار خواهد داد. سرویس فایل جدا از مفهوم دسترسی به فایل های روی دیسک سخت، این قابلیت را در اختیار هر کاربر قرار می دهد که اطلاعات را برای او قفل نماید. این مطلب در کنار سرویس های امنیتی شبکه به هر کاربر این اطمینان را خواهد داد که اطلاعات مربوط به او دور از دسترس دیگر کاربران نگهداری خواهد شد با استفاده از سرویسهای ارتباطی، هر کاربر علاوه بر دسترسی به اطلاعات در قسمتهای مختلف (با مجوزهای مربوط) می تواند با دیگر کاربران نیز ارتباط داشته باشد. مدیریت صف برای ایجاد نظم در ارائه سرویس های مختلف به کاربران به کار گرفته می شود. بدین ترتیب که در خواستهای کلیه کاربران مرتبط با شبکه، به نوبت اجرا شده و به آنها پاسخ داده خواهد شد.در یک سیستم شبکه که کاربران زیادی با اطلاعات مشابهی سروکار دارند، سیستم عامل شبکه باید قادر باشد یک فایل و یا یک بسته اطلاعاتی را در موقعیت های مناسب قفل نماید. در نظر بگیرید که دو کاربر به طور هم زمان یک فایل را در اختیار گرفته اند. حال اگر هر یک از کاربرها بخواهد اطلاعات موجود در داخل فایل را تغییر دهد، مسلماً تنها اطلاعات تغییر داده شده توسط آخرین کاربر روی فایل ثبت شده و اطلاعات دیگر کاربران از بین خواهد رفت بنابراین لازم است با پیاده سازی سیستم قفل برای اطلاعات، تا زمانی که کار یک کاربر به اتمام نرسیده است، دیگر کاربران مجاز به تغییر در اطلاعاتی که در اختیار یک کاربر قرار گرفته است نباشند. به این مسئله نیز باید توجه داشت که روشهای مختلفی در این زمینه در ارتباط با نرم افزارهای مختلف به کار گرفته می شود که در مورد آنها صحبت خواهد شد.نت ور به دیسک های سخت درون فایل سرور  با دو جنبه نگاه می کند یکی به صورت فیزیکی و دیگری به صورت منطقی دیسک فیزیکی، جسم دیسک سخت را شامل می شود. یک دیسک سخت را می توان به طور فیزیکی به بخش های متعددی تقسیم کرد اما مدیر شبکه می تواند فضاهایی از دیسک را به عنوان یک Volume تعیین کند. هر یک از این Volume ها، یک بخش منطقی از دیسک سخت خواهند بود. نت ور همیشه یک Volume به نام sys (برای فایل ها و نرم افزارهای مربوط به سیستم عامل) خواهد داشت. مدیر شبکه در Volume های دیگر دیسک سخت فضاهایی برای استفاده هر کاربر تعریف می کند که برای ذخیره سازی اطلاعات مورد استفاده قرار می گیرد.

محافظت از اطلاعات:

شرکت ناول طراح سیستم عامل Novell Netware سالها روی تکنیک های مختلف حفاظت از اطلاعات فعالیت کرده است سیستمی که این شرکت طراحی کرده شامل استفاده از سخت افزارهای اضافه(که امروزه به نام Disk Duple Xing یا  Disk  Mirroring نامیده می شود.) استفاده از روش نرم افزاری

 Hot fix ، نگاهداری نسخه های متعدد از جدول فهرستهای اطلاعات و استفاده از سیستم TTS می باشد. در نسخه های نت ور که قبل  از نسخه2/2 ارائه شده اند ؛ برای دسترسی به قابلیت های Dupl xing  یا  Mirroring و TTS لازم بود که از نرم افزار sft Netware بطور جداگانه استفاده شود اما در نسخه های بعد از 2/2 این قابلیت روی کل سیستم اضافه شده است.  حال به مفاهیم این روشهای حفاظت می پردازیم. نرم افزار شبکه بطور خود کارش از یک جدول فهرست و Hot Fix را به کار می گیرد. جدول فهرست موقعیت مکانی فایل های دیسک سخت را ثبت می کند بنابراین اگر جدول فهرست یک دیسک سخت مفقود و یا بنا به عللی غیر قابل استفاده شود. کل دیسک سخت از دست رفته خواهد بود برای جلوگیری از رخ دادن چنین مسئله ای، نت ور دو نسخه از جدول فهرست را نگهداری می کند تا در صورت نیاز با رجوع به نسخه دوم بتواند به راحتی به دیسک سخت دسترسی پیدا کند. Hot fix روشی است که در آن اگر قسمتی از دیسک آسیب دیده باشد و اطلاعات روی آن قابل دسترسی نباشد نت ور این قسمت از دیسک را علامت گذاری کرده و اطلاعات مورد نیاز را در بخش دیگری خواهد نوشت که به این بخش فضای Hot fix گفته می شود. در حفاظت سخت افزاری می توان برای یک دیسک سخت، دیسک دومی هم به عنوان نسخه دوم اطلاعات به کار برد. در این حالت دیسک سخت دوم مشابه به آینه ای برای دیسک سخت اول بوده و در صورتی که دیسک اول از کار افتاده باشد، دیسک دوم به راحتی قابل استفاده خواهد بود سرویس دیگری که نت ور برای حفاظت اطلاعات در اختیار کاربر می گذارد سیستم TTS است با استفاده از این سیستم کلیه اطلاعات وابسته به هم در یک پایگاه داده ها، به طور همزمان و پی در پی نوشته شده، به طوری که با تغییر بخشی از اطلاعات یک پایگاه داده ها، کلیه اطلاعات وابسته به آن نیز به هنگام درآمده و تغییر داده خواهند شد. بدین ترتیب از تداخل های اطلاعاتی که ممکن است در اثر وجود مسائل مختلفی از قبیل قطع تغذیه دستگاه و غیره بوجود آید جلوگیری به عمل می آید.